ბაბუა სარიდან მზეს ეფიცხება. გაზაფხულის მზე ფერსათის კალთებზე მწველი არაა. ძვლები გაუცივდა ბაბუა სარიდანს. რამდენი გაზაფხული გაუვლია მოხუცს?! იგონებს და ვერ გამოუანგარიშებია. ხსოვა ერთი ფენიდან გადადის მეორეში. გაზაფხული ყველა ფენებში ერთნაირია - (ასე გზნობს მოხუცი).
ბალახი წელში იმართება: თვალისწინ იზრდება. კვირტი თითქო შუაზე იპობა: გულის გადმოღვრა თუ სურს. ღერო ტანს იმაგრებს ნელი რხევით. ყლორტი მოწიფულა და ხავოს წვლილი ხორბლებით მზის მარცვლებს ეთამაშება. ტოტი ტოტს ეცილება - თვითონ სურს გადაიქცეს ხედ. ფოთოლი სქელდება და ფოთოლზე მატლი მიღოღავს ზმორით - (ისიც თუ სქელდება). ველი ათქვირებულა და აზმორებს. თვითონ მზეც ზმორებით არის განელებული.
ბაბუა სარიდანიც აზმორებს. ფიქრობს: იგივე გაზაფხულია (რაც იყო: შარშან - შარშანწინ - იქით - იქით - სულ უკან და უკან). იგივეა - მაგრამ... მოხუცის ფიქრს რაღაცა კბენს. გვერდზე გაიხედავს: ვამეხ უხედარ კვიცს იურვებს. კვიცი ხეზეა მიბმული. ვამეხ საურველით ზამთარში მომდგარ ბალანს აცლის. კვიცი ჭიხვინობს და ხტის: ხან ტორებზე დგება და ხან წიხლს ისვრის. ვამეხ კვიცს იურვებს. ვამეხ ველურ ცხენსაც დაიურვებს: მოქნილია და მაგარი - (ფიქრობს თავისთვის ბაბუა სარიდან). მოხუცის ფიქრს რაღაცა კბენს: იგივეა - მაგრამ.. დასწყევლოს სიბერე ღმერთმა: სარიდანს სადღა შეუძლია კვიცის დაურვება?! მოხუცი ვამეხს უახლოვდება: მოსწონს შვილიშვილი.
- ვამეხ!. მატასი სადაა?!
- წყალზეა წასული.. აი კიდეც მოდის..
სარიდან ხელით თვალებს იფარავს მზისაგან და მეორე მხრისაკენ იყურება. მატასის მოაქვს დიდი დოქი სავსე. თვითონაც სავსეა - (რით?! გაზაფხულით?!). ტანზე წყალი შესხმია. კაბა დასველებია და წვივებს ეტმასნება. მაღალი თეძოები ოდნავ გაგანიერებია - (აქაც გაზაფხულია?!).
- შვილო!. მატასი!.
- სარიდან!. ბაბუა!
- წყალი დამალევინე!.
- მიირთვი!.
მატასი დოქს აწოდებს. მოხუცი მოსვამს - („ააჰ რა ცივია“). მატასი დოქს გამოართმევს. მოხუცი განზე იხედება.
- ესენი ვინ არიან შვილო?!
- სტუმრები..
არჩიბალდ და ტაბა ტაბაჲ ვენახისკენ ეშვებიან.
- სტუმრები..
იმეორებს თავისთვის მოხუცი. აღარ უჭრის თვალს?! დაიქცეს სიბერე. სარიდან მიმავალ მატასის თვალს გააყოლებს. თვალს არჩიბალდიც აყოლებს: მატასის. მატასი გრძნობს მის მზერას. კაბას ისწორებს: მაგრამ კაბა ისევ ეტმასნება. წვივები ილეწებიან. თეძოებს ათქვირება ეტყობათ. არჩიბალდ თვალს ვერ აცილებს - (რას შეხედა?!). სადღაც სიღრმეში რაღაც აეშალა: როგორც წყაროს თვალი ამომშრალი წყაროს ტანიდან. მატასი თავსაფარით სახეს იფარავს - (სიწითლე თუ სწვავს). მიდის დარცხვენით. მიაქვს სავსე დოქი. თვითონაც სავსეა. რით?! არ იცის მან. ეს ეხლა არჩიბალდმა უფრო იცის. მოხუცი მზეხას იგონებს უეცრად: თავის ცოლს გარდაცვლილს. ისიც ასე იყო ასხლეტილი. მოხუცი ხედავს: მატასის - (არა: მზეხას) - წყალი მიაქვს დოქით. „იგივეა - მაგრამ“... დაიქცეს სიბერე... არა: გაზაფხული ერთი და იგივე არაა - (ვიღაც ფიქრობს მოხუცის მაგივრად თითქო).
არჩიბალდს მზერით მიაქვს მატასის ტანი.
გოგირდისფერ თვალებს ეს მზერა ვერ დაემალება.
- რა ლამაზი გოგოა მატასი!.
თან უხარია: ამ სიტყვებს რომ ამბობს ტაბა.
არჩიბალდ წაილუღლუღებს თავისთვის:
- ლამაზია... ლამაზია..
უეცრად ლუღლუღი წყდება: მათ წინ მოზრდილი ხვლიკი გაირბენს. არჩიბალდ შეირხევა და შეკრთება. მის გულში ეხლა „ხვლიკისფერი თვალები“ ფათურობენ - (ოლგა აგონდება). გოგირდისფერ თვალებს ტაბაჲს არც ეს დაემალება. სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი ცდილობს შეანელოს მეგობრის გუნება.
- ყველაფერი ცვლაა.. სიცოცხლე ცვლაა..
- მაგრამ ცვლაში არა რჩება რა?!
- რჩება: მაგრამ მისი ხელშეხება ძნელია..
- სიცოცხლის სიტკბო კი ეს ხელშეხებაა..
(არჩიბალდს დაღავს ოგლას უეცარი ლანდი)
- ხელშეუხებელიც ტკბილია.. თუ შეიგზნე...
- სწორედ მაგ „თუ“ არის ყველაფერი..
- ხედავ ამ კვირტს?! გაიშლება.. აყვავილდება.. ნაყოფს გამოიღებს.. შემდეგ: ნაყოფი დამწიფდება.. მოწყდება.. დაჭკნება.. გაჰქრება..
- მაშ ყველაფერი ჰქრება...
- არაფერი არ ჰქრება. „ერთი“ „სხვაში“ გადავა..
- მაგრამ ეს „სხვა“ ის რომ არ იქნება: პირველი?!
- „ისიც“ იქნება.. ამაშია ყველაფერი მოქცეული..
- ძნელი საგზნობია..
- ტალღას გამოჰყოფ ოკეანიდან?! აიღებ პეშვით - „ტალღაა“: აი „ეს“ - რომ ხედავ.. გადაუშვებ ოკეანეში - აღარაა: გაითქვიფა.. მაგრამ „ტალღა“ გაჰქრა?!
არჩიბალდ სდუმს. ოლგას იგონებს. გაჰქრა?! ტალღასავით გაითქვიფა?! არ გამქრალა?! მაგრამ ხელს რომ ვერ შეახებს ვერაოდეს?! რომ ვეღარ იხილავს?! ვერაოდეს..
ტაბა განზე იხედება.
არჩიბალდ ჩერდება და ისიც იმ მხრით იხედება.
- გველი გველს თუ სჭამს.. თუ ყლაპავს..
ამბობს თავისთვის შეშინებული არჩიბალდ.
ტაბა წურავს გოგირდისფერ თვალებს.
- არა.. გველი პერანგს იხდის..
გოგირდისფერი თვალები გველს სალტავენ. გველი იკლაკნება - მაგრამ ვერ იძვრის წინისკენ. ეგებ პერანგი აკავებს. ჭრელი პერანგი წელამდე მოუხსნია. პერანგი გველად მოცმია გველს: მეორე გველად. მზე გადახრაზეა: აცხუნებს. გველი ზმორებაა - თვლემა - მთქნარება.. რის?! ნუ თუ მზის - გაზაფხულის მზის?! ზმორებაში - მთქნარებაში - თვლემაში: გველი თავს ივიწყებს - რაღაცას სტოვებს უკან - ქერქს იცვლის. „განვლილს“ თუ სტოვებს: განვლილ სიცოცხლეს.
გოგირდისფერი თვალები გველს სალტავენ.
სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი მზერას არტყამს გველს.
გველი ავარდება - (დარტყმევა თუ იგრძნო: მაგრამ ვისი: მზის თუ კაცის თვალის?!). ტანს ატორტმანებს. პერანგი ორი გოჯის სიგრძეზე სცილდება.
ტაბა სდუმს. თვალებს არ ახამხამებს. მხოლოდ ურტყამს საშინელ მზერას ქვეწარმავალს. გველი კიდევ ერთხელ ასწევს თავს. შემდეგ ტანს ააგდებს მაღლა. გაიწევ-გამოიწევს. ტაბას თვალები გველს ბურღავენ. ბოლოს: უეცარი მოსხლეტით გავარდება გველის ხალასი ტანი და პერანგსა სტოვებს.
ტაბა პერანგს ხელში იღებს. ათვალიერებს.
- ამაზე უფრო ნიშნეული ქვეყანაზე არა არის რა..
ამბობს თავისთვის. ათამაშებს ხელით ათასთვალა ქერქს: თითქოს იგი ულამაზესი საყელური იყოს ასტარტასი.
- ეს.. ქერქი.. ნიშნეული?!
ეკითხება გაოცებული არჩიბალდ.
ტაბა ტაბაჲ სიხარულით გოგირდსა ჰყრის თვალებიდან.
- ხედავთ?! გველმა თავის თავი დატოვა: მოიხსნა და დააგდო. აქ არის სიბრძნე.
არჩიბალდის გაოცებას არა აკლდება რა.
- როგორ?!
- ისე უნდა უცქერდე საკუთარ წარსულს როგორც გველი უცქერს საკუთარ პერანგს: გახდილსა და დაგდებულს.. როგორც ძველად იტყოდნენ..
არჩიბალდ კიდევ ელის სიტყვას.
ტაბა ტაბაჲ არ აყოვნებს:
- სიცოცხლის ატანა ამ გზით თუ შეიძლება..
არჩიბალდ თავსა ხრის: თითქო სიმძიმეს ხედავს.
სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი უეცრად იწყებს უცნაური სიტყვების სროლას - (შელოცვა თუა). გველის პერანგს თვალს არ აცილებს. მოსწონს ლბილი ქერქის ფორაჯა ხტილები - (მის თვალებსაც ხომ გადაჰკრავს ციალი ამ ხტილების). ბოლოს ჩერდება. მოხედავს არჩიბალდს. უკანასკნელს თავი დაღუნული აქვს. და მოულოდნელ - გველის ქერქს ყელზე ახვევს.
არჩიბალდს შიში აქვს გველის. აქვს ზიზღიც გველისადმი. მაგრამ ამ წამს არც შიში აქვს და არც ზიზღი. დგას უაზროდ და გაშტერებით მეგობარს უმზერს. ხშირად სიზმრეული თავის სხეულს აღარ გრძნობს - (თითქო სხვისია იგი). არჩიბალდ ასეთს სიზმარეულს ჰგავს.
ტაბა ტაბაჲ ხსნის გველის პერანგს.
ლუღლუღებს თავისთვის:
- სიცოცხლის ატანა ამ გზით თუ შეიძლება..
არჩიბალდ არას უბნობს. თითქო უსიტყვოდ ეთანხმება. ტაბა ტაბაჲ იღიმება. ღიმილში ორჭოლი ფიქრია. არჩიბალდ გველის პერანგს ართმევს. აკვირდება ჭრელთვალა ხტილებს.
- ლამაზია?!
ეკითხება მეგობარი.
- ლამაზია.. ლამაზი..
ნუ თუ გველის პერანგმა მოაჯადოვა!?
არჩიბალდ ნიგვზის ძირას ზის. ნიგოზი იფოთლება - (როგორც მატასი?!.) ფოთლებს მზის ტევრი ესხურება ხალასი - (როგორც მატასის ღიმილი?!). არჩიბალდ მწვანე მოლს გასცქერს ჩრდილოვანს. მოლზე მზის ხატულა ხალები ციალობენ. ფორაჯ ხალებში ხანდახან ქალის სახე გაირბენს. აქაც მატასი?!
არა: მართლაც მოაჯადოვა გველის პერანგმა.
იქვე ბაბუა სარიდან ზის. ტაბა ტაბაჲს „ქვის ვაჟის“ ამბავს უთხრობს. ვამეხ უთარგმნის უკანასკნელს. ხანდახან ტაბა ტაბაჲს თვითონაც მიმართავს ქართულს - (პოლიგლოტია: ენას მალე ითვისებს). ბაბუა სარიდან ზღაპარს ათავებს. ჩიბუხს მოსწევს და განზე აპურჭყებს. ტაბა ტაბაჲ განცვიფრებით უცქერს. სარიდან კიდევ გააპურჭყებს და დაატანს: „აბაა“.
- უძიროა სილამაზით..
ამბობს ტაბა ტაბაჲ.
- ბაბუა! ერთი ტყის დედოფლის ამბავი მოგვიყევი..
მიმართავს ვამეხ.
სარიდან ჩიბუხს გააბოლებს და იწყებს ნელის თხრობით ზღაპარს. ჯერ თუ როგორ ითრევს მონადირეს თავის ქსელში ტყის დედოფალი. ხატულა შველს ახვედრებს იგი მონადირეს - (შველი ნოთაა: შუბლზე ნამგალა მთვარე აქვს ახატული). მონადირე თოფს ვერ ესვრის შველს - (შეწირულია უკანასკნელი). შველს მიჰყავს მონადირე ტყეში. მონადირეს კვალი ეკარგება. შველი ჰქრება. მის ალაგს ტყის დედოფალი აკისკასდება. შემდეგ ბაბუა სარიდან შეუდგება დედოფალის აწერას. მოხუცი მისი სილამაზის გადმოცემისათვის დაუზოგველია. თვალები ლურსა: ლუში ზურმუხტი. თმა: ყვითელი ღელე მზის ძუძუები: თეთრი რიყის ქვები. და სხვა და სხვა. ბაბუა სარიდან როლში შედის. ჩუბუხს ხშირად აღარ მიმართავს: უფრო თხრობას ეწევა. ტყის დედოფალი მონადირეს აჯადოვებს. ქალი პირობას უდებს: მოკვდავ ქალთან არ შეცდეს. და ასე: ქვევით და ქვეით: სულ ახალი და ახალი ჯადო და ხვითო ავხორციანი ვნების.
ბაბუა სარიდან ზღაპარს ათავებს.
გააპურჭყებს და დაატანს: „აბაა“.
ტაბა ტაბაჲ განცვიფრებით ჩაილაპარაკებს:
- უშრეტია სილამაზით..
არჩიბალდ განზე იხედება: თითქო არავის უსმენს. იგი ხედავს ტყის დედოფალს - („ხვლიკისფერი თვალები“ ანათებენ). ოლგა?! ჰო.. შეიძლება.. მაგრამ რითაა რომ დაკარგული დედოფალი მოდუნებულ სევდაში გადადის მხოლოდ?! არჩიბალდის სისხლში სხვა ცეცხლია: მდინარის ქალი „ქვის ვაჟის“ ზღაპარის. წარმოსთქვას კრიალა სახელი „მატასი“?!
- ბაბუა სარიდან: ხომ არ გინახავს ტყის დედოფალი?!
ეკითხება ვამეხ ორჭოლი ღიმილით.
- მინახავს.. როგორ არა.. ორჯერ შევხვდი?!
- მერე?! გასტეხე პირობა?! იძიე შური?!
- ნადირობაში ბედი დამიკარგა.. მარტო ეს. მეტი ვერაფერი..
- სხვა არაფერი?!
- ერთხელ მგელი შემხვდა.. მგონი მისი მოგზავნილი იყო..
- როგორ?!
- თოფი დავუმიზნე და არ გავარდა..
- მერე?!
- მერე და გავგუდე ორი ხელით.. აბაა..
ბაბუა სარიდან ვაჟკაცს ხედავს სადღაც შორეთში - (თვითონ ხომ არაა?). ეხლა - „დაიმხოს სიბერე“.
ტაბა ტაბაჲ თავისთვის ამბობს:
- თქვენში ჯერ მიწა არ ამომშრალა..
სარიდანს არ ესმის უცხო სიტყვები.
- რას უნობს შვილო შენი სტუმარი?!
- მიწა თქვენში ჯერ კიდევ არ ამომშრალაო.
- მიწას რა დააშრობს შვილო?!
სარიდან ჩიბუხს მიმართავს. ჩამქრალა.
დაუძახე შვილო მატასის: ცეცხლი მოიტანოს.
ვამეხ საჯალაბო სახლისკენ მიბრუნდება. იქ დედა ნინო სადილს ამზადებს - (გაისმის ტკაცუნი საჭადე ცომზე). მატასიც იქაა: დედას ეხმარება.
- მატასი! ცეცხლი მოუტანე ბაბუას!
მატასი გამოდის. ხის მაშათი მოაქვს ნაკვერჩხალი.
არჩიბალდ ხან მატასის ახედავს და ხან ნაკვერჩხალს. „ჩემი გული თუ მოაქვს“ - (ფიქრობს აცეცხლილი).
მატასი დარცხვენით ბაბუას ცეცხლს მიაწოდებს.
- გაიზარდე შვილო დიდი.
მატასი გაბრუნებას აპირებს. ვამეხს აზრი ებადება.
მატასი!.. გაართე ჩემი მეგობარი.. დღეს მოწყენილია რაღაც.. მე და ტაბაჲ-ხან ცხენებით გავისეირნებთ..
- კარგი აზრია..
ამბობს ტაბა...
- კარქი..
ამბობს მატასი დარცხვენით.
- შვილო ვამეხ! ამაყენე..
მოხუცი წამოდგომას აპირებს. ვამეხ ეხმარება. მოხუცი სახლისკენ მიდის.
- აბა მატასი!.. წყაროსკენ გაასეირნე არჩიბალდ..
- კარქი..
ამბობს მატასი დარცხვენით.
არჩიბალდ მიჰყვება მატასის უსიტყვოდ. თვითონ უფროა დარცხვენილი.
მარცხნით: დიდი ლუშა ტყე „საირმესი“. მარჯვნით: რიონის დიდი ველი - ყვირილის ჭალები - ხანის ხეობა. და ყველგან - მზე: ფერსათის მზე - ნელი ხვითო მეწამული.
მატასის თეთრი ჩითის კაბა აცვია. თავზე - ყვითელი თავსაფარი (ჭრელი „დარაია“). ხვითოს გალხობილ მეწამულ ხალებში - მატასი თვითონაა რჩეული ხალი მეწამული.
- აქ დაღმართია.. თუ გინდათ - შემოუაროთ.
ეუბნება კრძალვით არჩიბალდს.
- არა... ამ გზით სჯობია..
მატასი ჩაირბენს ქურციკივით. არჩიბალდ ჩადის გაბედული ნაბიჯით. ფეხი უცდება. მატასის ეღიმება.
- მომეცით ხელი.
არჩიბალდ ხელს ჰკიდებს გაწვდილ ხელს - (ცეცხლი ამ ხელშიაც ყოფილა: ფიქრობს). თვითონ იწვის. ასეთი წვა ჯერ არ ახსოვს. ნუ თუ „საირმეს“ მზის ბრალია?! მაგრამ აქ მზე ნელი და ლბილია ხომ!.
ჩავიდნენ წყაროსთან.
კლდის პირას წყარო გათხრილია როგორც საზღაპრო ხარის დიდი თვალი. სიღრმე ორი ალაბი თუ იქნება. წყაროს ტანი სიპი ქვებით არის ამოწყობილი. ქვებს მუქი ხავსი აქვთ მოდებული. წყალი ნისლაა ფერით: მოშავო - ლუშური ციალით. მაგრამ მის ფსკერზე ყველა კენჭებს დაითვლი. წყარო თვალია დიდი (ხარის თვალი) რომელიც სხვა თვალს უცდის რომ აისარკოს. ძირს კუთხეში კაცის თვალის ოდენა ნაჟური მოჩუხჩუხებს.
არჩიბალს წყაროში იხედება. ითვლის თითქო ფერმრავალა კენჭებს. უცქერს ნაჟურს - (ასეთი რამ ჯერ არ უნახავს).
- რა ჰქვია ამას?!
უჩვენებს თითით.
- წყაროს თვალი..
- წყაროს თვალი..
იმეორებს თავისთვის არჩიბალდ. ეხლა მატასის უყურებს. თვალებში უყურებს. და უეცრად სიტყვები:
- თქვენ ხართ წყაროს თვალი.
მატასი თავს ღუნავს: სიწითლეს იფარავს.
არჩიბალდ გზნობს - რომ გადალახა საზღვარი.
უხერხულობას მწყემსი არღვევს. მოჰყავს შავი ხარი უნიშნო. ხარი ეპიური სინელით მიდის წყაროსთან. სვამს. იბერება. ივსება. თავს ასწევს და გაბრუებული თვალებით იქითაქეთ იხედება. შემდეგ ისევ დაეყრდნობა. სვამს. იბერება. ივსება.
მწყემსს ხარი მიჰყავს.
მატასი წყაროს უცქერს.
- ნახევრამდე ამოუცლია თითქმის..
- დალევა გსურთ?!
ეკითხება არჩიბალდ.
მატასი იჩოქებს. სურს პეშვით შესვას წყალი. მაგრამ წყალს ვერ წვდება. ოდნავ წვდება. წყალი მატულობს.
- მე დაგეხმარებით!.
ეუბნება არჩიბალდ - (საზღაურს უკვე გასცილდა).
მატასი მოხედავს ოდნავ ამღვრეული ცქერით.
არჩიბალდ ხელს ჰკიდებს მატასის ხელს.
- მომეცით მეორე ხელი!.
მატასი უნებურ ხელს უწვდის მარჯვენას.
- ჩაეყუდეთ!.
მატასის ნება აღარ აქვს - (თრთოლვა გარეულ მიმინოსი). არჩიბალდს მატასის ხელების უჭირავს უკან გამოწვდილი. მატასი იღუნება. თავი წყალს უახლოვდება. თვალები ემღვრევა: ვეღარ ხედავს ვერც კენჭებს და ვერც წყაროს თვალს. სვამს. ხვრეპს. პირზე შხაფი ესხმის. სისხლი აწვება. ბრუ ეხვევა. ძუძუებში რაღაც უღვივის ჯერ კიდევ უცნობი. და თითქო იხრჩობაო - იძახის:
- ამიყვანეთ..
არჩიბალდს სწყურია უფრო მეტად ვიდრე იმ შავ ხარს უნიშნოს. აიყვანს მატასის და ერთი მოსხლეტით გულში იხვევს: ჰკოცნის სველ ტუჩებს - სვამს - ხვრეპს წყაროს: უშრეტ წყაროს - (წყარო და მატასი ეხლა ერთია). „ვიხრჩვები“: ჰკივის გაგუდული ხმით ვიღაც - (მატასის ხმა ხომ არაა?). არჩიბალდ ხელს უშვებს. მატასი მიდის ალმოკიდებული. სახეს იფარავს. მიდის აღმართით თავდახრილი. არჩიბალდ წვივებში უცქერს. იქაც უკიდია ალი გოგონას. შემდეგ წყაროს მოხედავს ვაჟი - სწორედ ისე როგორც შავი ხარი უნიშნო. „არა: მე ძრომდე დავცალე წყარო - ეხლა წყაროს თვალი მოჩუხჩუხებს მარტო“.. (ამას ვინ ამბობს არჩიბალდის პირით?!).
აიხედავს ზევით არჩიბალდ: მატასი აღარ სჩანს.
მხოლოდ ეხლა ერკვევა. „რა ჩაიდინა?“ „ღმერთო!.“ ფიქრებს ჭრელი გველი უსერავს. მაგრამშორს - სქესის ფსკერზე - რაღაც იშმუშნება იმედიანი: „თვითონაც ხომ დამნებდა“. (ვინ დანებდა?! მატასი?!).
არჩიბალდ სერზე ადის.
მოსჩანან სოფლის ბიჭები. მიიმღერიან.
არჩიბალდს ესმის ბავშვობის ხანის „ოდელია რანუნი“. რა ტკბილი სიმღერაა. მაგრამ ეს რა სიტყვებია?!
„ლაშხის გოგო მატასი -
მსურს გაკოცო ათასი“..
იმღერიან ბიჭები. არჩიბალდ ირისხება: როგორ ჰბედავენ?! შემდევ ისევ ნელდება: არა - სიმღერა კარგია: სიტყვები ხალასი გულებია სოფლის უდარდელ ბიჭების.
მიდის არჩიბალდ სახლისკენ. ეხლა სხვა ფიქრი სწვავს: როგორ შეხვდეს მატასის?! როგორ შეხვდეს ვამეხს?! გადახედავს მიდამოს. „საირმეს“ ლურჯ სხეულზე მზე ხვითოებად ესხურება. არა: ხვითო „ნატვრის თვალია“. ფერსათის მზე მას არ გაიმეტებს. არჩიბალდის სისხლი მაგარი ცეცხლია - (ირუბაქიძის?!).
* * *
სადილის დროს მატასი არ სჩანს.
- მატასი სადაა?!
ეკითხება ვამეხ დედა ნინოს..
- უღონოთაა ცოტა..
- უღონოთაა?! (კვირობს ბაბუა სარიდან). ამოყოლილი თუა.. წყაროსკე რო წავიდა.. დღეს..
„ამოყოლილი?!“ (ეს სიტყვა არჩიბალდს არ ესმის).
- ადგილი იქ ნაძრახია..
უმატებს თავისთავად მოხუცი.
„ნაძრახია?!“ (არჩიბალს არც ეს ესმის).
ტაბა ტაბაჲ არჩიბალდის სახეს ემზერს ოდნავ აწითლულს. უცხო კაცის შემპარავ ღიმილს ორჭოლი ხაზი ბზარავს.
„სადაა მატასი?!“ გულს ეკითხება არჩიბალდ.
მატასი ოთახშია გაშხვართული. მთელი სხეული თითქო ქვაა - რომელიც ხანდახან იშმუშნება მარცვლებად დარღვეული. ეს მხოლოდ ერთი წუთით. მატასი გასუდრულია როგორც გარეული მიმინო რომელსაც უცხო ფრინველმა ფრთა შეახო. მხოლოდ გული მუშაობს საოცრად: თითქო სურს გასუდრული ქვა აამოძრაოს. ძუძუებიც ქვებია. მხოლოდ ხანდახან (ესეც ერთი წუთით) ქვებში ხრეშა გაისმის თითქო: ძუძუები უცადი ხორბლებით თუ ივსებიან - (ასე ივსებიან ვარდის კოკრები როცა ყლორტებში მზის თესლები ესხურებიან).
მატასი ერთი გზნებაა - (ტანია ერთი გზნება): ვიღაცამ შელახა წყაროს თვალი თავანკარა. მაგრამ წყარო სიტკბოს გრძნობს უჩვეულო ამღვრევით. უკანასკნელ ფიქრს მატასი გაურბის - (ტანი გაურბის მისი).
- რა მოგივიდა შვილო?!
- არაფერი.. თავი მტკივა..
- დღეს ტანის დაბანას აპირებდი.. წყალი მზათაა..
მატასი მიჰყვება დედას. უკვე შეღამებულია.
საჯალაბო სახლში ცეცხლი ანთია. შუაგულში - ჯაჭვებზე ქვაბი ჰკიდია დიდი. გვერდით სამფეხა სკამი დგას მოზრდილ ტაშტში. იქვე - კარადა თბილი წყლით სავსე. მატასი შიშვლდება. სამფეხაზე ჯდება. ტანს თითქო ჰმალავს - (ვის უმალავს?! დედას?! აქამდე ხომ არ სჩვევია?!). დედა ჯერ თავს დაჰბანს თავსაბანი მიწით - (მიწა ძმარნარევ წყალშია გახსნილი). შემდეგ ტანს. მატასი ძუძუებზე დედის ხელს არ იკარებს. თეძოები სირცხვილით იწვიან. „უკვე ქალია“: ფიქრობს დედა.
მატასი ტანს იშრობს. ცეცხლის ალი ალაბნახევარზეა აწვდილი. მატასის ტანი აჯეჯილებულია: ალის განათებაზე კიდევ უფრო ალეწილი და ავარვარებული - (თეთრი ნაკვერჩალის ფერი).
- დედა!. კარი მიხურე!.
(დედა გადის შავებში მოსილი)
მაგრამ სახლიდან უკვე ვიღაცამ მოჰკრა თვალი. ეს თვალი არჩიბალდისაა. მატასი ვერ გრძნობს ვაჟის ხედვას. ტანს შეიშრობს ერთი კიდევ და სახოც ნარმას განზე გაისვრის. იმართება წელში და თავს მაღლა ასწევს. მკერდს აკვრივებს. მარჯვენა მკლავს პირისკენ ხრის და თავს მკლავისკენ დაღუნავს - (კოცნა თუ სურს). აზმორებს ზანტად. ერთი ათქრიალდება როგორც უხედნი ფაშატი მდინარიდან მზის შუქზე გამოყვანილი და ტაშტიდან იქვე დადებულ ფიცარზე გადახტება.
კარი მოხურულია. მაგრამ ვაჟის მზერამ ცეცხლიანი ლანდი უკვე დაიჭირა. არჩიბალდის თვალების ცეცხლი უფრო ლანდს ათამაშებს: როგორც გველი ხვითოს ალმურში ასროლილს.
რა ნელია „საირმეს“ მზე!. როცა ჩაიყვინება - მისი მეწამული თვალი „საირმეს“ თხემზე დაიღვრება. „საირმე“ ლუშია და მასზე დაღვრილი მეწამული თვალი ლურჯ ქვად იქცევა. ეს თვალი - (ლურჯი შუქი) - გავაზისაა. გავაზის თვალი გაჰყურებს ფერსათის მთებიდან: რიონის ველს - ყვირილის ჭალებს - ხანისწყალის ხევს. ეს არე ეგების გავაზის თვალია თვითონ?! არა: ეს მატასი არის - ლაშხის მატასი - ვამეხის დაჰ..
უმთვარო ღამეში ეხვევა ფერსათის არე.
მძიმე დუმილს ღამისას ბაბუა სარიდანის ძილი თუ შეედრება.
არ სძინავს არჩიბალდს. არა: თვალღია სიზმარშია აბორგილი. სიზმარში მარტო ქალს ხედავს ახლად ატეხილს. ქალი ხან ტყის დედოფალია და ხან მდინარის ალი. უფრო მეორე.
გვერდით ოთახში მატასის სძინავს დედასთან. სძინავს?!
- მატასი!. დაიძინე!. რა დაგემართა!.
ეუბნება დედა ნინო. მატასი ისუდრება.
მაყაშვილის ნამოსახლის გვერდით პატარა დუქანია გამართული. დუქნის კედლები შიგნით მომწკრივებულია ლამფებით. იქვე ჩამოკიდებულია ფიტილები. აქ ჰყიდიან: მარილს - ნავთს - პაპიროსს - ჩითს - ასანთს - შაქრეულს - საპონს. ფერსათის მთების კალთებზე „ევროპა“ შემომძვრალა. მედუქნე გიგოც „ევროპიელია“. იგი გაზეთის მკითხველია და მსოფლიოს ამბები იცის. აქ იკრიბებიან სოფლელები ამბის გასაგებად. „სალაყბოც“ აქ არის სოფლელების. დუქანში ჭრელი კაჭკაჭი დახტის და ლაყბობიდან სიტყვებს სწავლობს კაცისას. ხანდახან გრამოფონი ახრიალდება. კაჭკაჭი უსმენს განცვიფრებული. სოფლელები შეეჩვიენ „ამ ეშმაკის მოგონილს“ და „პენსნებს“ თხოულობენ ხშირად.
ალექსია ჭიკარტულა - (ასე ეძახიან სოფლელები) - მჟავე კიტრს ჭამს ტუჩების ფუსფუსით.
ეს ის ავყია კაცია ყბაშეჩეხილი - ვამეხს და არჩიბალდს მაყაშვილის ნამოსახლზე უკანასკნელი მაყაშვილის გადახვეწას რომ უამბობდა. ალექსია ჭიკარტულა ჭამს მჭავე კიტრს და ნამცეცებს კაჭკაჭს უსვრის. „მიირთვი მარტია“ - (მარტია კაჭკაჭს ჰქვია): ეტყვის კაჭკაჭს და „მარტიაც“ კორტნის ნამცეცს. „მარტია! თქვი რამე“ - და „მარტიაც“ წამოროშავს ახირებულ სიტყვას.
სოფლელები ჭიკარტულას ახელებენ:
- რაა შე უბედურო სულო რო ჭამ?!
ჭიკარტულა მათ ყურს არ ათხოვებს. მას „მარტია“ უფრო იზიდავს - (ეგებ მისი ნათესავია).
სოფლელებში სიკო ზის მორთხმული და ჩიბუხს აბოლებს. ახალოხი გაუღეღია და ნარმის განიერი ნიფხავი ზეაღმართულ მუხლებზე ჩამოუშვია. 50 წლის იქნება.
- ი კაცი ვინ არი ნეტა?!
კითხულობს ჩაფიქრებული სიკო.
დუქნის გვერდით მოხუცი მიდის. თმა მოშვებული აქვს წვერიც. თმაც და წვერიც - სრულიად თეთრი. ევროპიულ არის ჩაცმული. საცმელი „შელახულია“ მაგრამ ტანზე მაინც კარგად აგდია. მარჯვენა ხელს ხანდახან შუბლთან მიიტანს. ხელი შვეტია. თითები - გრძელი და სწორი. მხრებში ოდნავ მოღუნულა მოხუცი მაგრამ სხეულით ბრგე არის მაინც. გამოიხედავს ან გაიხედავს ამჩნევ სუფთა პროფილს.
- ვინაა ნეტა ი კაცი!?
კითხულობს ჩაფიქრებით სიკო.
უცხო კაცი ამ კითხვაზე მოხედავს შეგროვილთ. მოდუნებული მზერა უცხოსი უეცრად ღვივდება - (ასეთი ხედვა აქვს ხარს როცა იგი უცხო ჯოგში შეიჭრება უცაბედათ).
- ბასკიაო: უნობს თვითონ..
ჩაილაპარაკებს თავისთვის ნანია:
- ბასკიაოო?!
კითხულობენ გაკვირვებით სოფლელები,
- რაა კაცო ბასკი?!
ნანია სიტყვას მართავს:
- ხალხი ყოფილა ბასკი. ცხრა მთას იქით..
- შენ საიდან იცი?!
- თვითონ მითხრა..
- ვინ გითხრა?!
- უცხო კაცმა..
- სად?!
- სამტრედიიდან რო მოვდიოდი მატარებელში.
- სად მიდიოდა?!
- თბილის ქალაქში..
- მერე აქ რა უნდა?!
- რა ვიცი?!
პაუზა. მოსაუბრენი მოხუცისკენ იცქირებიან. მოხუცი დგას შორიახლო და მიდამოს გასცქერის. სოფლელებს თითქო ყურსაც არ ათხოვებს. მოსაუბრენი განაგრძობენ.
- რა უნდა აქ ნეტა?!
ნანია სიტყვას მართავს:
- რიონის სადგურს რო მოუახლოვდით საწყალი ფარნჯარას გადაეყუდა და ტირილი მორთო..
- მერე?!
- მერე და: მატარებელი ჯერ კიდომ არ იყო გაჩერებული - გადმოხტა და აქეთკე გამოიქცა.. ერთად წამოვედით..
- ელაპარაკე?!
- როგორ არა?!
- ქართული იცის?!
- იცის.. ცოტა დავიწყებია..
- რავა?! ქართველია თუ?!
- ასე კია და.. რა ვიცი..
მოხუცის სმენას ეს სიტყვები ხვდებიან ალბად. უცხო ხარის მზერით თავს მოღუნავს დუქნისკენ. შემდეგ ისევ გაშლილ მიდამოს მიმართ იბრუნებს პირს.
სოფლელები ეხლა ხმადაბლა საუბრობენ: არ უნდათ გაიგონოს უცხო კაცმა - („ქართული ცოდნია“).
სიკო ჩიბუხს აბოლებს და მარცხენა მუხლს იქექავს.
- ეს კაცი მეცნოურება რაღაც..
- კაი თუ კაცი ხარ..
- რა უცნოურს იტყვი ხანდიხან სიკო!?
- მეცნოურება ნამდვილად..
სოფლელები იცინიან.
- რა უნდოდა თბილ ქალაქში?!
მიმართავენ ისევ ნანიას.
- შვილი მეგულება იქო..
- შვილიო?!
- ჰო.. შვილიო.. ომში ყოფილა თურმე.. აგლიჩნებში..
- უცნოური რამაა წორეთ..
- მესიჰპ...
სიკოს სურს სიტყვა „მესოპოტამია“ მაგრამ ვერ ახერხებს გამოთქმას. ხმას ამაღლებს და იძახის:
- მესიიპიტამიიდან ჩამოსულა..
ამ სიტყვაზე უცხო კაცი მოიხედავს. ხედვაში ისევ ხარის თვალია უცხოსი. თითქო რაღაცამ უკბინაო - მოსხლტება უეცრად და ზევით მიდის ნამოსახლისკენ.
- რაც გინდათ ის მიქენით.. მარა..
- მარა რააო სიკო..
- მა კაცი მინახავს საღაც..
სოფლელები მოხუცს თვალს აყოლებენ.
თამუნჩო - (ეს ბასკური სახელია თამაზის) - მიდის ნამოსახლისკენ. ხარია მართლა: დარქენილი - რქამოტეხილი - თვალებამღვრეული - ღონეშელახული. ფიქრი - ფიქრი - ფიქრი: მძიმე და ურკვევი.. „გაცუდდა ყოფა“ - (ამას თუ ფიქრობს). ხარს დიდრონი თვალები ესველება - (ცრემლები.?!).
თამუნჩო შედის ნამოსახლში - (გალახული ხარი ფარეხში. ბრუნდება უგუნებო). პირველი - რასაც გზნობს იგი: ესაა დროის შეწყვეტა. არა: საუკუნეების დაბრუნება. თითქო წინაპარი აღსდგა ძველისძველი და ეხლა თავის ნამოსახლს დაჰყურებს ათასი წლებიდან. ამ წამს თამუნჩო გვარია თვითონ მის ყოფაში ხერხემლდა გაწოლილი. თამუნჩო გასუდრულია როგორც ფრინველი შეღამებისას. ორი დღეა: თავის ნამოსახლს უყურებს. საჯვარე - სასახლე - ეზო - ხეები - ქვები: ყველაფერი მისია თითქო. მაგრამ თვითონ იგი აღარა არც საჯვარესათვის არც სასახლესათვის არც ეზოსათვის არც ხეებისათვის არც ქვებისათვის. თამუნჩოში მრავალი ფიქრია ნელი ნაღვერდალით აღვივებული. ფიქრები იშმუშნებიან მძიმე ზოზვით - თითქო დიდი მუხის ტანში იყვნენ გადასხმულნი. თამუნჩო მართლაც მუხაა ამ წამს ფესვებგამდგარი კიდურიდან კიდურამდე.
უეცრად ხერხემალი - (გვარი თამუნჩოსი) - შეირხევა: იკლაკნება - თითქო წელკავმა გაჰკრა. ფიქრები იკუმშებიან და ერთ მორგვად იხვევიან. მორგვს პირი ეხსნება და მორგვიდან ვიღაც ჰკივის: „სიკვდილი მოდის“. თამუნჩო ეხლა გულია მარტო. ერკვევა ათასი წლების ბურუსს და ძე აგონდება თავისი: არჩილ (არჩიბალდ). წამოიწევს: უნდა დაუყვიროს შორიდან. მაგრამ მოხუცს მუხლი ეკეცება და საფლავის ქვაზე დაეცემა თითქო მოცელილი. იქ მაყაშვილი ასაფლავია: იზიდავს თავისიანს. თამუნჩო ისევ ბურანში გადადის. ბურანში ნაკვერჩხალი კიაფობს. თამუნჩოს აგონდება.
ლჲუქსენბურგის ბაღი პარიზში. გაზაფხულის პირი. სტუდენტები ერთ კუთხეში. გაზეთს კითხულობენ. ქართული სიტყვები ისმის. უცხო კაცი მიდის სტუდენტებთან უხმო. გაზეთს ართმევს სტუდენტებს. ატრიალებს: ხან აღმა ხან დაღმა - (კითხვა თუ დაავიწყდა). შემდეგ დაიჭერს სწორად. წაიკითხავს რამოდენიმე სიტყვას გაგუდული ხმით. გული ეჩუყება. ეხვევა სტუდენტებს. გარბის ტირილით. სტუდენტები გაოცებით თვალს აყოლებენ. ვინ არის?! თამუნჩოა (თამაზ მაყაშვილი). თამუნჩოს გული კი სხვას უხმობს: სადა ხარ შვილო?! უცხო კაცი მირბის. მიდის სადგურთან. სურს - ინგლისში გადაფრინდეს. მაგრამ უეცრად შეჩერდება - (სხვა ხომ არ აჩერებს?!). „არა: „ჯერ კიდევ არ მოსულა ხანი“. თამუნჩო ისევ ბასკეთს უბრუნდება.
ცხელებიანს ხანდახან სული ეხუთება. ჰაერი არ ყოფნის. გული ამოვარდნას აპირებს. ცხელებიანს სურს გავარდეს გარეთ. მაგრამ - ავარდება თუ არა - იქვე იკეცება. ეგებ თამუნჩოც ავადაა: არა უბრალო ცხელებით. ეგებ თვითონ სიცოცხლეა მისთვის ცხელება. ტყვილად არ გარბის იგი ერთი მხრიდან მეორე მხარეში - (სიკვდილს თუ გაურბის: თვითონ კი არა - სხვა: მასზე უფრო დიდი). თამუნჩო ქვაზე ირხევა. წამოვარდება. ჰაერი არ ყოფნის?! არა: თამუნჩო სიკვდილს ახებს ხელს. ხარბათ ისუნთქავს „საირმეს“ ჰაერს. შემდეგ ისევ ბურანი მოიცავს. ბურანში თვალს ახელს მოგონების ნაკვერჩხალი ნაცარში მიმალული.
ბასკები. საოცარი ხალხი. გული ჩვილი და ამაყი. ხასიათში - სირაინდე თავშეკავებული. სხეულში - ცეცხლი მიმალული. დონ ხოზე „კარმენიდან“ ბასკი იყო. ჩუმი ხალხი მზის დასავლის მოყვარე - (ამ დროს მათი თვალები უცნობი მელანქოლიით ივსებიან): სამშობლოს თუ იგონებენ ძველს. ბასკებში - უცხო კაცი. ისიც სამშობლოს იგონებს. იგონებს შვილს - რომელიც ვითომ ბედს გამოსტაცა. ხუთმეტი წელია - არ უნახავს. ჯერ კიდევ ადრეა: ფიქრობს. მაგრამ უეცრად ომი. თამუნჩოს წინ უფსკრულია. გადავარდება სხვა მხარეებში. ეძებს შვილს. ვერ ნახულობს. ირევა. შეიტყობს: მესოპოტამიაში წასულა. გაედევნება. გზაზე აცნობებენ: სპარსეთში გადასულა ვაჟი. შემდეგ - ტფილისში. თამუნშო სტამბოლში ამოყოფს თავს. ლაზებს გაეცნობა. მათი საშუალებით მივა ტრაპიზონში. შემდეგ - ბათომში. მიდი მატარებელი ტფილისს. რიონის სადგურს უახლოვდება. გახედავს „საირმეს“ არეს... და...
თამუნჩო ვეღარ უძლებს მოგონებას.
ავარდება. გულზე ხელს იდებს: ხომ არ ამოვარდნილა?!
ხედავს არეს დარქენილი ხარის ცქერით. მიდის საჯვარესთან. მიდის ხესთან. ხელებსა ხვევს. გული ხის „გულს“ ხვდება. ხის ტოტი ძირს დაშვებულა. თამუნჩო ფოთოლს აცლის სიყვარულით. მიაქვს ტუჩებთან და ჰკოცნის. უეცრად შეჩერდება. ფეხები მიწას ეკვრიან - მშობელი მიწას. გული აჩუყებულია მაგრამ მშვიდდება მაინც. თამუნჩო სასახლისკენ მიდის. ხვალ საღამოს უნდა დასტოვოს იგი. ამაღამ აქ გაათევს ღამეს: შესაძლოა - უკანასკნელად. თამუნჩო მიწვება. მის სხეულში მთელი გვარია გაწვდილი. უკანასკნელი ფიქრი შვილია მაინც.
„საირმე“ იღებება ლილისფრად. ლილა თანდათან მუქი ხდება. ბოლოს - ნაღველის სიშავეში გადადის. ღამე შლის სქელ საბურავს. იყუჟებს ყოველი. ბალახი თავსა ხრის: თითქო მკლავზე. ქათმები საბუდარებში იშმუშნებიან. ფარეხში გალეშილან პირუტყვნი. მხეცები ღამეს ყურს უგდებენ და ხანდახან ვარკვლავებს ახედვენ.
მდუმარება ეშვება როგორც მდინარე დენაშეწყვეტილი.
ხმაური აღარაა, მხოლოდ ბაყაყების ორკესტრი არღვევს მყუდრო ჟამს. მაგრამ მყუდროება ამით უფრო ღრმავდება.
სძინავს თავის ნამოსახლზე თამუნჩოს.
თვალებზე შეშრობია ორი დიდი ცრემლი - თითქო გასრესილი ისრიმი ქართული ვაზის.
- წევიდა თქვენი მეგობარი?!
- წევიდა.. არ დაიცადა..
- შენ ხო დეიცთი ცოტას?!
- დავრჩები კიდევ... ორი დღე.. შემდეგ მეც უნდა წავიდე.
- თბილ ქალაქში?!
- ტფილისში.. იქ ჩემს მეგობარს შევხდები და წავალთ..
- სად წახვალთ?!
- სპარსეთში.. იქ ეხლა ჩვენებია. „ანგლიელნი“..
- აგლიელნი?! თუ აგლიჩნები?!
- დიახ: „აგლიჩნები“..
ბაბუა სარიდან ასე ამ სიტყვებს ნაჩვევი.
არჩიბალდ არ უსწორებს.
- ნეტა სადაა ახლა ჩვენი თამაზი?! ისიც აგლიჩნებში წევიდა.
ამბობს ხმადაბლა ასევდილი სარიდან.
„თამაზის“ სახელს გამოჰყავს არჩიბალდ ჩვეულ გუნებიდან. ორი დღეა: მამა არც გახსენებია. რა დაემართა?! მამის გახსენებაზე არჩიბალდს მარტო უყვარს ყოფნა. მიდის მიდამოებისკენ. „ალლან“ თან მიჰყვება ახალისებული.
კალოზე სოფლის ბიჭებს ხბო დაუჭერიათ და ზურგზე ცერებს უჭერენ. „დააჭი - დააჭი“: გაიძახიან. ცერსა და ცერს შუა ხბოს ტყავი სკდება და დიდი ხოჭოს ოდენა ზღმურდლი ამოვარდება. „კიდომ აქ: ბიჭო! დააჭი!“ ცელქობენ ბიჭები. ცერები კიდევ ერთ ზღმურდლს ამოაგდებენ. ბიჭები ღიღინობენ:
„მატასია ქალო
რა ლამაზი ხარო“..
კიდევ მატასი. ყველგან მატასი.
არჩიბალდ ბიჭებს უახლოვდება. ბიჭები მღერიან:
„ლაშხის გოგო მატასი -
მსურს გაკოცო ათასი“..
არჩიბალდს ეხლა ეს სიმღერა ახარებს. მაგრამ „ალლან“ იღრინება. დაიყეფს და შეუტევს. არჩიბალდ აჩერებს. საწყალი ხბო გავარდება დამფრთხალი. ბიჭებიც გადაცვივდებიან.
სერზე მატასი გამოჩნდება. ხელში ტყემლის დიდი ტოტი უჭირავს აყვავებული. არჩიბალდ გაემართება გახარებული. მაგრამ „ალლან“ ასწრებს: მივარდება მატასისთან და ყალყზე დგება. მატასი ხელს უსვამს: ეალერსება.
- რა ლამაზი ყვავილებია..
ეუბნება არჩიბალდ.
- ტყემლისაა!.
მატასი თავსა ხრის ისეც თავდახრილი. არჩიბალდ ატყობს: რომ დარცხვენილი აღარაა. ვაჟს უხარია.
- თქვენსავით არის აყვავებული: ტყემლის ტოტი.
მატასი თავს ასწევს. ღიმილნარევ სახეზე ალი გადაჰკრავს: თეთრი ნაკვერჩხალის ალი. წამოიწევს და ტოტს გაუწოდებს.
- მიირთვით..
არჩიბალდ ხელს უკოცნის. „მაშ არ მიწყრება“: ვაჟი ხარობს.
წინ ვაშლის ხეა. ორი მოზრდილი ტოტი აქვს გამოშვერილი. არჩიბალდ მივარდება. მოჰკიდებს ხელს: ჯერ ერთს - მერე მეორეს. თითქმის ერთიმეორესთან მიიტანს.
„რა ღონიერია“: ფიქრობს მატასი.
შემდეგ მატასის მოუბრუნდება.
- ვამეხ სადაა?!
- მაყაშვილის ნამოსახლისკენ წავიდა..
უპასუხებს ალეწილი მატასი.
„კიდევ მამა“.. არჩიბალდ შეირხევა.
- მეც იქით გავიარ.. თქვენ ხომ არ წამოხვალთ?!
- ვერა.. დედა მიცდის ვენახის ბოლოში..
- მაშ მე წავალ მარტო..
- მალე დაბრუნდებით?!
- მალე.. ერთად დავბრუნდებით..
მატასი ცილდება. თეძოებში უცხო ძრაობაა: ვაჟი ამჩნევს.
არჩიბალდ ცქერით „სვამს“ მატასის გავლას. შემდეგ მოტრიალდება და „ალლანთან“ ერთად მამის ნამოსახლისკენ გაემართება.
* * *
გიგოს დუქნის წინ ხრიალია. იქ არის ვამეხ ჟღალ ჩოხაში გამოწყობილი. სოფლის ბიჭები ხმალს უსინჯავენ. „რა ხმალია“ - ამბობენ. „მჭრელი უნდა იყოს“ - ლაპარაკობს თავისთვის ერთი.
- აბა სინჯე კოპიტის ტოტებზე.
ეუბნება ვამეხ და თვითონ დუქანში შედის.
ახალგაზრდა მიდის დაბალ კოპიტთან. კოპიტს მაჯის სიმსხო ტოტები აუყრია. „აბა დაჰკა“ - მიმართავს მეორე. ახალგაზრდა შემოჰკრავს - ტოტი შუამდეც ვერ გაჭრა. შემოჰკრავს მეორედ - ტოტი ისევ მაგრადაა.
- მე მამეცი აბა..
თხოვს მეორე. ართმევს ხმალს. მოუქნევს ახალგაზრდა სხვა ტოტს. ტოტი ისევ ხეზეა. მოუქნევს მეორედ - ტოტი გადაქანდება მხოლოდ. მოუქნევს მესამედ - ბიჭი მკლავის ტკივილსა გრძნობს.
- თქვენ რა იცით ხმალის ხმარება?!
ყვირის უცხო კაცი - (თამუნჩო?!). საიდგანაც გაჩნდა.
- აბა მომეცით!.
და მოხუცი ერთს წუთში ახალგაზრდა იქცევა. წელში იმართება. მხრებში აღარაა მოხრილი. აიწურება და გაითასმება. მკლავი შვილია თითქო მისი - რომელიც არ უმტყუნებს. შემოჰკრავს ერთს - ტოტი გავარდება მოცელილი. შემოუქნევს მეორეს - ტოტი წყდება. მესამე - მეოთხე - მეხუთე - მეექვსე - მეშვიდე. თამუნჩო თვრება. სადღა გრძნობ გუშინ ღამით გაციებას გრილ აივანზე?! თვალები ემღვრევა - (სიგიჟე იცის ხანდახან). ხმალი ეხლა მარჯვენას გაგრძელებაა თითქო.
- ბიჭოს!. უყურე ამ ბებერს!.
იცინიან ბიჭები. თანაც უკვირთ.
„ბებერის“ გაგონებაზე თამუნჩო სულ აინთება. ლამის - სრულიად გადაუჭრას ტოტები კოპიტს. ამ დროს დუქნიდან ვამეხ გამოდის. უკვირს მოხუცის მაჯა. აგონდება თავის თავი სპარსეთში - როცა იგი არჩიბალდის წინ ხის ტოტებს ცელავდა იმავე ხმლით.
მოხუცი ჩერდება. დახედავს ხმალს.
ბიჭები არ სცხრებიან. განაგრძობენ სიცილს:
- ბიჭოს! უყურე ამ ბებერს!.
სიტყვა „ბებერი“ თამუნჩოს იმ წამს ხვდება როცა იგი ხმალზე კითხულობს მეორე სიტყვას: „ირუბაქიძე“. მოხუცი ავარდება. ტვინში ცეცხლია მარტო. თვალები გახელებაა. შუბლზე სიგიჟის ხაზი გაირბენს. წინ მტერს ხედავს ვითომ მოხუცი: შეუტევს ახალგაზრდებს. კივილი და ხრიალი. დუქნიდან სხვები გამოცვივდებიან: ზოგი - კეტით - ზოგი ბარით - ზოგი თოხით. მაგრამ თამუნჩოსაც ეს უნდა. ზურგს მუხასთან იმაგრებს და საშინელი სისწრაფით იცდენს წამოშენილ კეტს თუ ბარს თუ თოხს.
- თავი დაანებეთ.. გიჟია მა ოხერი ვიღაცაა.
ყვირიან ბებრები და ქალები.
მაგრამ სიტყვა „სიგიჟე“ თამუნჩოს გახელებას ცეცხლს უმატებს მხოლოდ. ვინ მოახვედრს მოქნეულს?! ვინ დაარტყამს?! ვინ დააკავებს?! თამუნჩო შეტევაზე გადადის. მოხვდა ერთს ხმალი - და იქვე დაეცა.
- გააჩერეთ!. შეშლილია!.
- ხომ არ მომკვტარა?!
- დაჭრილია ცოტათ..
- წაიყვანეთ!. შეუხვიეთ!.
ისმის ხრიალში დაჭრილი სიტყვები.
ვამეხ! შენ მაინც უშველე ბიჭებს!.
ვამეხ დგას გაქვავებული - (მოსწონს მოხუცის ხელში ირუბაქიძის ხმალი). უეცრად მოწყდება და გაიწევს მოხუცისაკენ უიარაღო. რკალი იშლება: ეხლა მხოლოდ თამუნჩო და ვამეხია ერთი-მეორის პირისპირ. თამუნჩოს ხმალი მომზადილი აქვს... მაგრამ - შეხედავს ვამეხს თუ არა - ხმალამართული ხელი ძირს ჩამოეშვება. ნეტავ რა იხილა?! ვამეხ განცვიფრებულია. დანარჩენნიც გასუდრულნი. თამუნჩო ხედავს თავის თავს ახალგაზრდობაში. მოჩვენება ხომ არაა?! არა: იგია-იგი: თამაზი ახალგაზრდა. ეგებ ორეულია მისი?! თამუნჩოს არეულ ტვინში ნაკვერჩხალი კიაფობს უცადი. გადავარდება და უნდა... (ხშირად ხდება სიზმარში: კაცი მტერს ეომება და მოპირდაპირედ კი თავის თავს ხედავს)... მაგრამ ვამეხ დაიწევს ტანით და მოხდენილი ნახტომით იღლიაში შეუვარდება მოხუცს. მოქნეული ხმალი ვამეხის ქოჩორს ერთი გოჯის სიმაღლეზე ასცდება. თამუნჩო ეხლა ძალებს იკრებს სხეულისას - რომ ახალგაზრდას გაუმაგრდეს. ვამეხ სალტავს მოხუცს - რომ მიწაზე დააგდოს მაგრამ თამუნჩო მაგარია კიდევ და გაიძახის: „ვინ დასძლევს ირუბაქიძეს?!“
ისაა - რომ ვამეხმა გადაისროლოს მოხუცი - „ალლან“ მოვარდება ავი ყეფით და ტორებით ეცემა მოხუცს - (უკანიდან ტყუილად აჩერებს არჩიბალდ). მოხუცი გადაიზნიქება და თან ვამეხსაც გადაიყოლებს თხრილში. ხმალი ხელიდან არ გაუშვია შეტაკებისას - და ორივე პირაღმართულ ხმალზე დაეცემიან. მსუბუქად დაიჭრება: მოხუციც და ვამეხიც.
ხრიალში კივილი გაისმის ქალების.
ამოჰყავთ ვამეხ გაფითრებული.
მოხუცი თხრილში გდია. მივარდება არჩიბალდ. ესმის უცნაური სიტყვები: „ვაი წახდენა ირუბაქიძის“. „ალლან“ გარბის და ყეფს. ვერ აჩერებენ. არჩიბალდ მოხუცს წამოაყენებს. მოხუცი ნამოსახლისკენ იწევს და არჩიბალდ მიჰყვება.
- ვამეხ!. „ალლან“ წაიყვანეთ. მალე დავბრუნდები..
არჩიბალდის დანახვაზე სოფლელები კიდევ უფრო კვირდებიან.
ვამეხს „ალლან“ მიჰყავს. არჩიბალდს - მოხუცი.
მოხუცს ახლა აგონდება: მორკინალ ვაჟს ყურთან იმავ ალაგზე ჰქონდა ხალი საცა თვითონ აქვს. თანდათან ცნობაში მოდის - მაგრამ ვაჟის სახე არ სცილდება. არჩიბალდ ფართო ფიცარზე აწვენს მოხუცს. მაჯას უსინჯავს: სიცხე აქვს. გულს უსინჯავს: ამოვარდნაზეა. თამუნჩო ვერ ამჩნევს: რომ ამ სინჯვის დროს შვილი მამას თითებით მაჯას უკოცნის და მარჯვენა ლოყით - მკერდს.
თამუნჩო ბოდავს. ბოდვაში ხშირია ნატეხები იმ ამბების რომელნიც „ირუბაქიძის“ გვარით არიან ცნობილნი.
სიცხე კლებულობს ცოტა. ეხლა შეუძლია აიტანოს ავადმა უცაბედი. არჩიბალდ იხსნის მედალიონს და მოხუცს გადაუხსნის. მოხუცი ჰკივის:
- შვილო.. შვილო.. არჩილ... არჩიბალდ..
(ამ დროს ვამეხ სარკმელიდან უყურებს კედელს აფარებული)
მოხუცს აღარ ახსოვს არც სიცხე და არც შემთხვეული ამბავი დღევანდელი. წამოხტება და ხვევს ვაჟს ხელებს, უკოცნის შუბლს - უკოცნის თვალებს - უკოცნის მხრებს - უკოცნის მკერდს. ჰკოცნის ტუჩებით - თითებით - ლოყებით - მკერდით. ღვრის ცრემლებს ხორბლის სიმსხოს. არჩიბალდიც იცრემლება.
(იცრემლება კედელს-აფარებულიც).
მოხუცს სიტყვა ელევა. დარჩენია მხოლოდ ორი და ისმის: „შვილო.. შვილო.. არჩილ.. არჩიბალდ“..
არჩიბალდ თავს იკავებს: თვითონაც თუ აუშვა გული - გასკდება გული მეორის. უთუოდ. მხოლოდ ცრემლით იგუდება. ნატეხი ფრაზებით თავსი თავგადასავალს უყვება.
(ვამეხ სმენაა მარტო. არ ესმის ბევრი. უფრო ხშირად მამა და შვილი ინგლისურად ლაპარაკობენ. ხანდახან ქართულიც გამოვარდება. მაშინ ვამეხ ერთს სიტყვას არ გაუშვებს).
მოხუცი თანდათან მოდის ცნობას. ისევ ის ელანდება: ვაჟი მორკინალი. გამოჰკითხავს არჩიბალდს.
(ვამეხ ამ დროს კანკალია მხოლოდ. ესმის: ქართულს ხმარობენ უმეტესად).
- შენი მეგობარია?! სად გაიცანი?!
- სპარსეთში..
- სახელი?!
- ვამეხ.
- გვარი?!
- ლაშხი..
- მამის სახელი?!
- არ ვიცი..
- დედის?!
- ნინო..
მოხუცი მთელი ტანით ავარდება. ყვირის:
- შვილო!. შვილო!. შვილო!.
(ვამეხს ფერი აღარ აქვს. არ იცის მაინც: ეს მიმართვა „შვილო“ - მას ეკუთვნით თუ არჩიბალდს).
- შვილო.. შვილო..
განაგრძობს მოხუცი.
- მომგვარე არჩილ!. ამ წამს მომგვარე!. შვილი.. ჩემი..
(ვამეხს თვალები უბნელდება და გარბის).
- ეხლავ..
მიუგებს არჩიბალდ და კარს აღებს.
გაიხედავს და ხედავს: ვიღაც მიდის ჩქარი ნაბიჯით. ვამეხია?! აქ რა უნდოდა?! ნუ თუ გაიგონა?! დაუძახოს?! დაედევნოს?! ვამეხ აღარ სჩანს. არჩიბალდ დგას გაქვავებული. უეცრად მოისმის საშინელი კივილი მოხუცის: „არჩილ! არჩიბალდ!“.
ვაჟი შედის ოთახში.
მამა ხელებს უწვდის.
- ხვალ მოიყვანე.. ვიხუთები მარტო.. ერთი წუთიც არ შემიძლია გავძლო.. არ მიმატოვო..
- შენთან ვარ მამავ..
მამა ნელდება. უხარია. ეკითხება - (ღიმილიც უჩანს).
- იცი ახლა ვინა ხარ?.
- ირუბაქიძე..
მიუგებს შვილი სიამაყით.
მოხუცი იწვის და ირევა. ეხვევა ვაჟს. უკოცნის შუბლს - უკოცნის მხრებს - უკოცნის მკერდს... ჰკოცნის ტუჩებით - თითებით - ლოყებით - მკერდით. ღვრის ცრემლებს ხორბლის სიმსხოს. არჩიბალდიც იცრემლება.
- განგრძე ამბავი..
მიმართავს მამა.
შვილი უამბობს თავგადასავალს მესოპოტამიიდან ხამადანამდე და ხამადანიდან.
- მცივა შვილო!.
იძახის მოხუცი.
- მცივა შვილო!. გაიხადე.. ჩემთან დაწევი.. მომეკარი მკერდს.. გამათბე შვილო..
არჩიბალდ წვება და ეხუტება.
- განაგრძე!.
არჩიბალდ უყვება ირანის ამბებს საცა სიცხეა და „ჩვენება“.
მამას კი სცივა. თუმცა ჩვენება აქ უფრო ბევრია.
არჩიბალდ უყვება ქარავანით გადასვლას.
მამა გულს ეკვრის. ხვნეშის.
უყვება მრავალს. არჩიბალდ შთაგონებულია. უთხრობს საწყალი „ბეხანის“ სიკვდილს. ხედავს პატარა სპარსს მტირალს: „ბეხან! ბეხან!“. და სპარსელის წინ ბეხანი აღარ იძვრის.
უეცრად რაღაც ცივი მოხვდა არჩიბალდს.
- მამა!.
ყვირის ვაჟი.
- მამა!. მამა!.
მაგრამ მამა აღარ იძვრის.
* * *
მესამე დღეს სოფლელები ისევ გიგოს დუქნის წინ შეყრილან. იქვეა სიკოც. ეხლაც ჩიბუხს აბოლებს მორთხმული.
- ხო გეუბნებოდი: მეცნოურება თქო..
- ვინა სიკო?!
- ვინა და ი უცხო კაცი..
- თამაზ მაყაშვილი?!
- ჰო.. მე თვალი არ მატყუებს..
საუბარში მესამე ეჭრება:
- ის ვიღა იყო: აქედან რო წეიყვანა მოხუცი?!
- შვილი ყოფილა მისი..
- რომელი?! ჩვენი სალომეს ძუძუნაწოვარი?!.
- ჰო.. ის..
მესამეს მეოთხეც ემატება:
- სადაა ნეტა სალომე?! თუ დაბრუნდა?!
- რავა: დასაფლავებაზე არ გინახავს?!
- სხვაგან ვიყავი.
- იქ იყო სალომეც..
მეოთხეს მეხუთე მოსდევს:
- სად დაასაფლავეს საწყალი?!
- თავის ნამოსახლში.. საჯვარეში..
- მართლა შვილმა გათხარა საფლავი?!
- ჰო.. თვითან გათხარა საწყალმა..
არჩიბალდს ცრემლი აღარ აქვს. ისე იხედება როგორც ტანამომშრალი წყარო. მზე განაბულია თითქო. არე გაზნექილია მდუმარებით. ხანდახან ბუზი გაიფრენს ზუილით. ბუზის ზუილს მოაქვს უცხო სევდა - (ყოფილის თუ არყოფილის).
ნეტავ სადაა ვამეხ?!
საშინელ დღიდან ვამეხ სახლს არ ეკარება. მატასი ამბობს: ნათესავებში წავიდაო. მერე სად არის ამდენხანს?!
არჩიბალდის სხეული ტანამომშრალი წყაროა საცა ფიქრები დახეტიალობენ თითქო მკვდარი ადამიანის.
სად არის ვამეხ?! შერცხვა რომ ნახეს: ყურს რომ უგდებდა კედელს-აფარებული?! შეიძლება.. მაგრამ ამისთვის... არა.. ტკივილი იგრძნო რომ შეება მოხუცს (მამას)?! ესეც შეიძლება.. მაგრამ.. ეს?! მთავარი?!. არა... ჰაა!! თითქო მიაგნო არჩიბალდის ფიქრმა: მამა იხილა.. სხვა მამა.. როგორ შეხედავს დედას?! ჰაა: აქ არის ალბად ძირი.. ვამეხ ქალწული ბუნებისაა. მან არ იცის: რა არის ბზარი. ეხლა ეს ბზარი სტანჯავს ნამდვილად.. მაგრამ არჩიბალდ?! ხომ უყვარს უკანასკნელი?! უყვარს.. მაგრამ.. მაინც.. ან თვითონ მამა?!. ნამდვილი მამა?! არ უნდა შერხეულიყო მისი შეხვედრით?! ჰო.. შეირხა კიდეც.. სიყვარულით შეირხა.. მაგრამ მაინც.. აქ ისევ დედა წამოყოფს თავს.. როგორ შეხედავს მას?! არა: არჩიბალდ გრძნობს ვამეხის ბზარს.. ძნელია მისთვის ძმის შეხვედრა.. შემდეგ შეხვდებიან.. შემდეგ.. ეხლა კი..
წასვლა სჯობს. არჩიბალდ გადასწყვეტს წასვლას.
მიდის საჯვარესთან. შეჩერდება. შედის. დახედავს საფლავს. გაირინდება: „მე შენი ვარ მამავ“: ლუღლუღებს. „შენ ჩემში ხარ მამავ“: დაატანს. დაეცემა საფლავს. ხელებს გადააჭდობს. ქვითინი ისმის გაგუდული. შემდეგ დგება და გამოდის. უვლის გარს საჯვარეს. ჩამოიარს ეზოს. გადაიკითხავს საფლავის ქვებზე წარწერებს. მიდის ხეებთან. ეხვევა ყოველ ხეს. შედის მინგრეულ სასახლეში. დახედავს ფიცარს: საცა მომაკვდავ მამას ეხუტებოდა. იცრემლება. გამოდის გარეთ. მიდის ნიგვზის ძირთან. დაიღუნება და გაძვრება. ბოლოს აიღებს მიწის ნატეხს. გახვევს და უბეში იდებს.
დამშრალი წყარო ივსება. არჩიბალდ ივსება: მოგონებით - მიწის სუნთქვით - მამით - წინაპრებით - გვარით - მამულით. ივსება მაგრამ ცრემლი აღარ სდის. მიდის სახლისკენ: ბაბუა სარიდანის ნაშიერის სახლისკენ. მიდის როგორც მთვარეული. შედის ეზოში.
ნალიას გვერდით ჩალის ზვინებია.
ერთ ზვინზე მატასი ასულა და ნიკოს (ბიძის) ბავშვებს კონებს უსვრის. ღობესთან ბაგაა გაკეთებული. იქ ხარებია მიბმული. ბავშვებს მიაქვთ ჩალის კონები. ხარები ჩალას ტკვირავენ. ლოშნიან ფოთლებს.
არჩიბალდ მატასის უცქერს.
თავი ყვითელი თავსაფრით წაუკრავს. მკერდი გაღეღილი აქვს. ფეხშიშველია. არც წინდები აქვს. უჩენს წვივები მზის კალოზე ალეწილი. თეძოებით ზვინს ეკვრის: ხან ერთით - ხან მეორით. ტანი ზვინს ეტმასნება: თითქოს იგიც სიმინდის ყანის ნაყარია - ათქვირებული ტარო: დიდი და მაგარი - ტარო საქართველოს ველების. ზვინი ყვითლად მოსჩანს მწვანე მიდამოებზე. მზე ეღვენთება ოქროს დაღებით. ზვინი იშმუშნება. მატასი ჩალის კონებს ყრის.
არჩიბალდ უცქერს მატასის. თვალებს ვერ ხედავს მატასისას. თუ შეხედა - ვეღარ წავა „საირმედან“. არჩიბალდის ნება ქვაა: უნდა წავიდეს - ასე სჯობია. არჩიბალდ მატასის აღარ უცქერს.
აივანს უახლოვდება. აივანს ბაბუა სარიდან გადმოჰყუდებია.
- საწყალი თამაზ.. ნეტამც მენახა..
არჩიბალდ გასუდრულია..
- როგორ მახსოვს.. თითქო ახლა ვხედავდე..
არჩიბალდ ვერას უბნობს.
- რა ვაშკაცი იყო..
არჩიბალდს ცრემლი აწვება.
- რათ არ მითხარი თუ მისი ვაჟი იყავი?!
არჩიბალდ პასუხის მაგიერ სარიდანს ეხვევა.
- ნუ ტირი შვილო.. ყველა სიკვდილის შვილები ვართ..
არჩიბალდ ოთახში შერბის.
ეხლა სხვა ფიქრი სწვავს: ვეღარ იხილავს ამიერიდგან ბაბუა სარიდანს - მაღალ სარიდანს - მშვიდ სარიდანს - ნათელ სარიდანს. ვეღარ მოისმენს „ქვის ვაჟის“ ლეგენდას მისგან. ვერც - ტყის დედოფალის ამბავს. ვერ მოისმენს მის ნელ ხმას დამალბობელს.
არჩიბალდს გული ეჩუყება.
შემოვარდება „ალლან“. მუხლებზე ეხვევა. წკმუის. თვალები შესველებული აქვს - (ხომ არ სტირის?!). არჩიბალდ ხელს უსვამს. დოგი ყეფს - (ანუგეშებს). არჩიბალდ ეალერსება და ეუბნება:
- „ალლან“! შენ მატასისთან დარჩები..
დოგი გაკვირვებით უმზერს.
არჩიბალდ წერილსა სწერს ვამეხის სახელზე... ცხრა თვის განმავლობაში ქართული ისწავლა... სწერს... ქვითინს იკავებს... უკან ვიღაც აჩერებს თითქო... მაგრამ არჩიბალდის გადაწყვეტა ქვაა...
* * *
დილით ადრე დგება ხოლმე მატასი.
ეხლაც ადრე ამდგარა. მიდის არჩიბალდის ოთახთან. არავითარი ხმაური. არჩიბალდიც ადრე დგება ხოლმე. სძინავს?! შმუშვნაც არ ესმის. კარებზე არაკუნებს. არავითარი ხმაური. გული უფეთქს: რა დაემართა?! აღებს კარებს. არჩიბალდ არაა. მაგიდაზე წერილი დევს ვამეხის სახელზე. ნუ თუ წავიდა?! გაიპარა?! მაგრამ „ალლან“ რომ ეზოშია?! დასტოვა საყვარელი დოგი?! წერილს ათვალიერებს.
უცბათ ქვითინი აუვარდება.
- რა დაგემართება მატასი?!
ეს ვამეხის ხმაა. შემოდის.
მატასი წერილს გაუწვდის. ვამეხ კითხულობს.. უყვარს ვამეხ.. ძმა არის მისი ვამეხ.. უყვარს ბაბუა სარიდან.. ყველა უყვარს მისიანი.. უყვარს „საირმე“.. უყვარს მშობელი მიწა.. საც მამა მიაბარა უკუნეთს.. (ვამეხ გაგუდული ხმით: „ნუ თუ მოკვდა?! თვალებს იმაგრებს).. უყვარს მატასი.. უყვარს სხვა სიყვარულით.. და მიდის მაინც.. შემდეგ შეხვდება ვამეხს.. „ალლანს“ მატასის უტოვებს სახსოვრად.. მიდის.. იცის ვამეხის წყენა თუ ტკივილი.. არჩია წასვლა..
ვამეხ ვეღარ აგრძელებს.
- მატასი!. გაედევნე ცხენით.. ეხლავე.. დაეწევი..
მატასი მკერდზე ეხვევა ძმას.
- რა ვუთხრა?!
- ნურაფერს ეტყვი.. დაეწიე მხოლოდ..
- მეტი არაფერი?!
- არაფერი.. თითონ იცის..
მატასი საჯინიბოსკენ გაიქცევა. გამოჰყავს შავი ცხენი. შეახტება უბელოს როგორც ახალგაზრდა ამორძალი. მიაჭენებს. უკან „ალლან“ მისდევს ყეფით.
ერთი საათის შემდეგ მატასი ხედავს მოხვეულში კაცის ფიგურას. უთუოდ ისაა: ფიქრობს გახარებული. დაეწია. მატასი იღუშება: ის არ ყოფილა. ჭენებას უმატებს. „ალლან“ ყეფას უმატებს. გავარდება. ცხენს უსწრებს. წინ სერი არის. სერს გადაირბენს. მატასი ცხენს მიაჭენებს. „ალლან“ აღარ სჩანს. მატასის ესმის ხშირი ყეფა. შემდეგ: ყეფის შენელება და შეწყვეტა. მატასი კორტოხზეა უკვე და აი სიხარული: „ალლან“ არჩიბალდს ეხვევა ტორებაყრილი.
„არ გაჩერდა“: ფიქრობს არჩიბალდ. თავზე ხელს ურტყამს.
- უღალატე მატასის?! ჰაა შე..
მაგრამ ამ წამს ცხენის თქარათქური წყდება და მის წინ უკვე მატასია თეთრი ნაკვერჩხალივით აღვივებული.
- მატასი!.
მატასი ვაჟს ეხვევა.
არჩიბალდის ნება უკვე აღარ არის ქვა. ეხვევა თითონაც მატასის. ათრობს სურნელი „საირმესი“ - (მატასი ნიამორია „საირმეს“ მთებიდან). ათრობს სურნელი დაწურული მტევანის - (მატასი თვითონ არის მტევანი). ათრობს სურნელი ახლად გაქურჩულ ტაროსი - (მატასი ტაროც არის თვითონ). მატასის თვალები ფართვდებიან - თითქო გადაბელილ მუხის ახლად აყრილი ფოთლები რომელთაც მზის მეწამული ხვითოები ეღვენთებათ. არჩიბალდ უმზერს ათქვირებულ თეძოებს მაღალს - და მოდის ქართული მიწა: მისი მკერდებით - მისი ხნულებით - მისი ძუძუებით - მისი ჯეჯილებით. სუნთქვა მიწის მაგარია. არჩიბალდს ბრუ ესხმის. ნელდება. ივსება. რბილდება. ხმაში შეკრთომაა:
- ვამეხ არ მოსულა?!
- მოვიდა.. დილით.. ეხლა..
- თქვა რამ?!
- გაედევნეო.. მითხრა..
- სხვა არაფერი?!
- არაფერი..
მატასის ცახცახი უვლის ტანში. თავს ღუნავს.
არჩიბალდ უცქერს ხარბად. ქვის ნება ტყდება. არა. ნება აღარაა. არჩიბალდ პირს იბრუნებს „საირმესაკენ“. უსიტყვო - უფიქრო მიჰყვება მატასის. უბიდან რაღაცას იღებს. პერანგია გველის. არჩიბალდ თითქო ეხლა ხედავს: გველი პერანგს იხდის რიყეზე - გაძვრება ქერქიდან და ირონიით მოხედავს საკუთარ თავს დაგდებულს - შემდეგ გაისრიალებს სივილით ახალი და ხალასი.
არჩიბალდ გველის ქერქს აკვირდება -
თავის თავს ხომ არ ხედავს: წარსულს - გარდასულს - მოცილებულს?! ირონია არ ემჩნევა.
მატასი მიდის ნელი ბიჯით: ტერფებით მიწას ჰკოცნის.
არჩიბალდ მიჰყვება უსიტყვოდ.
ეზოს თავში ვამეხია გაჩერებული როგორც ხმალი სისხლში ამოვლებული და ეხლახან დამცხარლი. ელის მატასის.. ელის კიდევ..
საწყალი თამაზ!. რომ შეეძლოს დაინახოს შვილების შეხვედრა!. ძმების ერთიმეორეზე მძაფრი გადაჭდობა!.