ჰამადანიდან მიჰქრის ავტომობილი. შოფერი კუნთებდახვეწილი ჟოკეჲვით შეზრდია „ფორდს“. ქუდები თეთრ ზოლს აყოლებენ: ერთი - ინგლისური თეთრი ჩაფხუტი საგრილო და მეორე - ჩალმა სპარსული თუ აღმოსავლური. ერთის მუხლებზე ვეებერთელა დოგს თავი მოუსვენია. გზა მიდის ჩრდილოეთით. სადგურ აღბულაღის იქით მდაბლობი გაშლილა სოფლებით. ხევი ორი მდინარის: კარასუსი და დარაგაზანის. კულებადის მდაბალ მთებთან გაიჭრის საზღვარი ჰამადანისა და ხამზესი. სოფელ რამაზანთან გზა მიდის მორჩილ მდინარის პირას. ხიდს გაივლიან ოდნავ მოშორებით მდინარის მარცხენა ნაპირას მოხეთქს ცივი წყარო: გოგირდიან-კირიან-რკინეული. რამაზანიდან დაწყებული თანდათან მატულობს აღმართი. სადგურ მანიანთან - საცა ეხლა „ქალაქთა კავშირის“ საკვები პუნქტია - აღმართი მუხლს იმაგრებს და ჩაქნეულ ხრამის გასწვრივ მიდის სულ მაღლა და მაღლა ყარაგანის მაღალ უღელტეხილის მიმართ. ორი კილომეტრის მანძილზე ყარაგანის უღელტეხილთან - სადგური სულტანბულაღ. აქაც - საკვები პუნქტი.
ფორდი ძალას იკრებს რომ ალახოს ეს დიდი აღმართი. ხანდახან დაიქშენს როგორც თოფნაკრავი მხეცი. შოფერი ასეთ დაქშენას უნდო თვალით უყურებს. მან იცის კარგად: ქვეყანაზე არ დაბადებულა ჯერ ისეთი ქალი რომელიც იყოს ისეთი კაპრიზიანი როგორიც არის ავტომობილის მანქანა. ათვალიერებ: ყველაფერი რიგზეა. გაუშვებ და რამოდენიმე საათის შემდეგ - ნერვიულობა ჭირვეული.
სულტანბულახს უახლოვდებიან. ფორდი ქშენს სხვანაირად: რიტმი თუ ეშლება. შოფერი არას ამბობს: სულ სადგურისაკენ იყურება. ალბად იმას ფიქრობს რომ იქამდე უვნებლად მიაგდოს მანქანა. რამოდენიმე წამი და სულტანბულაღის კარებთან ფორდი საშინლად ამოიხვნეშებს და ერთბაშად დავარდება: შეჩერდება.
პირველი „ალლან“ გამოხტება და ღობეს მიაშურებს. შემდეგ არჩიბალდ მეკეში. მას მოჰყვება ჩალმიანი კაცი. მეკეში ტანად მაღალია. მაგრამ ჩალმიან კაცთან შედარებით თითქმის დაბალი სჩანს. ჩალმიანს მოსხმული აქვს ტანზე გრძელი და მეტად განიერი მოსასხამი ჭაობის ბალახის ფერის. ფეხებზე - მოყვითალო ქოშები. მაღალი კაცი მხრებში ოდნავ მოხრილია: მკერდი არ აქვს მაგარი. ცხვირი მოგრძო და ცოტად გაბრუნდული მარცხნით. თვალები სადღაც შორს ჩამჯდარი: გოგირდისფერი მქრალად შემწვანებული: ნელი - ბეჯითი - გამხვრეტი. სახე ჭრფლიანი და ნაყვავილევი. ასეთი სახე ასეთი თვალებით გველს აჩერებს ცხელ სილაზე. ნარევი ტიპი: სპარსი თუ ჰუნდუ თუ ეგვიპტელი. რა ხნისაა - ძნელია გამოცნობა. ულვაშები - თითქო ახლად ამოსული. თხელი მოკლე წვერი ინით შეღებილი ოდნავ.
შოფერი ფორდს სინჯავს. მეკეში და ჩალმიანი სივრცეებს გადაჰყურებენ. მოსჩანს ჰამადანი როგორც გახელებით დარტყმული სისხლიანი ნალი. მარცხენით - ავეჰს მთები: პირტიტველა გიგანტები. მეკეში დატყვევებულია უცნაურ სანახაობით. მას ყოველთვის აფრთოვანებდა მუხის ფოთლებში ჩაშვებული მზის ღელე მწვანე მოლზე რომ კიაფობს ხალას ტალღებად. მას აფრთოვანებდა ყოველთვის და უფრო მეტად: თუ მუხის ფოთლები მდინარეს დასცქერიან თავს და მზის ღელე ჩრდილებში დახვეწილი მდინარის მავალ ტანს ეფრქვევა პეშვებით. აქ არის ჯადოსნური შეერთება: ყვითელის - მუქლურჯის - ნისლოვანტყვიისფერის. და თანვე ფერთა დენა შეუჩერებელი: მზის ღელე - ფოთლის რხევა - წყლის შრიალი. მეკეში ფოთლებს ხედავს. ფოთლებს: ზოგს სქელსა და დიდს - ზოგს ნარნარსა და მცირეს - ზოგს გრძელსა და დაშვებულს. ხავსი და ყარამფილი ერთი მეორეს ეჯიბრებიან. ყარამფილი ძლევს. ასპიდი და ხვითო ერთმანეთს ედავებიან. ხვითო ძლევს. ბოლოს: ხის ბაყაყი „ვასაკა“ - რომელსაც (სხვადსხვა სიმუქისას) მიმოაბნევენ საზღაპრო ფარშევანგების აჭრელებული ბოლოები...
- ეხლა მესმის: თუ რამ შეჰქმნა სპარსული ხალიჩა...
- ეს მხოლოდ წინა კარია. ყაზვნის იქით ნახეთ!..
შოფერი ათავებს შეკეთებას. მეკეში და ჩალმიანი მთებს გასცქერიან. „ალლან“ უეცრად დაიყეფს. „ქალაქთა კავშირის“ ავტომობილი გაირბენს გვერდით. მეკეში მოჰკრავს თვალს სათნოების დაჰს და თითქო ხრამს მოადგაო - შეირხევა მთელი ტანით. „ხვლიკისფერი თვალები“. ნუ თუ?! არა... აქ რა უნდა?!
- რა დაგემართათ?!
- ისეთ ფერს მოვკარ თვალი - რომ...
- სად?
- აი იმ მთის კალთებზე კუთხეში. თითქო შვინდი: ვეშაპის ლივლივა ტანზე გადასხმული.
- საოცარია...
ავტომობილი მზადაა. სულტანბულაღიდან დაღმართით გზა ეშვება ხევში რომელსაც მთის მდინარე გაურბის. მდინარის მარჯვენა მხრით ჩრდილოდასავლიდან სამხრეთაღმოსავლეთით გაწოლილია დაპობილ ნაპრალების ქედი როგორც პრეისტორიული მამონტის ხერხემალი. უახლოვდებიან სადგურ ავეჰს. აქ რუსის შტაბი იდგა როცა ჰამადანი თურქებს ეჭირათ. მდინარე ავეჰ ზაფხულში თითქმის მთლად ამომშრალა. დაცლილი მკერდების მწუხარება: ეს ტანამომშრალი წყალი. მზის სისხლისმსმელმა გველეშაპმა თუ ამოხვრიპა. ქვების ლოდები უზარმაზარი ორას მეტრიან კალაპოტში. მდინარე ავეჰ მიდის სოფელ აბბასაბადის ახლო და უერთდება ხარრუდს. ხარრუდის ნაპირას - ცხელი გოგირდის წყარო ორმოცდაერთ გრადუსიანი. გზას განაგრძობენ. წინ - მდაბლობი. სოფლები: ნოვენდ - საჲფაბად - რაჲკან - დეხკან. მდინარე აბგარ. ზედ ხიდი. ბაღები: ხილისა და ვაზის. ნანგრევები.
ფორდი ხვნეშის. ხანდახან დაიქშენს და შოფერს ფერი ეცვლება. „ალლან“-ს ეყვინთება. ჩალმიანი ნირვანაში ყვინავს. არჩიბალდ მეკეშს ხვლიკისფერი თვალები აგონდება. ოლგა... ნუ თუ?! არა აქ რა უნდა?“ ტიტველ კლდეებს თვალები რომ მოაცილა - ხედვაში ვასაკას ფერი შერჩა. ალბათ ამ ფერმა დაუნისლა თვალები და მზერა აერია. მაგრამ რად არის მწვავე თვითონ მოლანდებაც კი?!
ფორდი ხვნეშის ხანდახან. დაიქშენს და შოფერს ფერი ეცვლება. „ალლან“-ს ეყვინთება. ჩალმიანი ნირვანაში ყვინავს. არჩიბალდ მეკეშს „ხვლიკისფერი თვალები“ ელანდება. მზე ესვენება. გადამწვარ არეს მეწამულის ფერი ეფინება შენელებული. არჩიბალდ მეკეში თვრება საოცარი სივრცეებით.
- აქ ადამის თვალია საჭირო.
- დიახ: ადამის თვალი!..
— — —
ხვლიკისფერ თვალებმა სადგურ მანიანს მიანათეს. საკვები პუნქტი თითქო ყვითელი სოკოა გადატრუსულ ტრამალზე. ავტომობილის შეკავებულ ხრიალზე ჯარისკაცი გამოდის სპლინმორეული. მოსულებს ეგებება და თან ქოჩორს იქექავს. ტანი თეთრებით მოსილი მოსხლეტით ხტება ავტომობილიდან. ჟან გუჟონს აქვს ერთი „დიანა“. ქალი დალურსულ თვალებით შველს უცქერს მაღალს. შველი თითქო მოჯადოებულია ქალის თვალებით. უახლოვდება ქალს თავაწვდილი: ცხელი პირით თუ სურს ქალის ტუჩებზე ნადირის კოცნა ადაღოს. ავტომობილიდან გადმომხტარი ტანი გუჟონის დიანას მიაგავს. გრძელნი ფლორენციულნი ფეხნი თეთრი ნაკადულის ორ მაგარ ტევრად ჩამოხეთქილნი. არა: სხვაა. გადმომხტარი ტანის თეძოები უფრო განიერია. კიდევ ერთიც. თეთრებით მოსილი ტანის მკერდი მეტადაა აკვრივებული. მკერდზე: ორი სქელი ვარდი შირაზის. ძველად ქალწულის ძუძუებზე მქანდაკი სასხვერპლო თასებს ასხამდა თიხისაგან. არის ასეთი გადმოცემა. ამ მკერდის ძუძუები თასებია თვითონ.
ჯარისკაცი ყეყეჩად დგას.
- გამგეს დამიძახე!
მოესმის ჯარისკაცს ქალის ხმა. მიდის.
ქალი შედის პუნქტის შენობაში. თითქო მოკვეთილი - ლოგინზე დავარდება. თავსაფარს იგლეჯს და გვერდზე გადაისვრის. თმები: მოკლე და ხშირი: თითქო სპარსულ ხენნეჰდ გადმოშვებული მზის ტევრი. შუბლი მაღალი: ბოტიჩელის ქალების. ცხვირი, აწეული ოდნავ. ბაგე მოკუმული: თითქო მრისხანე. ტანი ვერ ისვენებს.
შემოდის ბანგვლიანი კაცი. აღმოსავლური პროფილი. თვალებით თითქო ქონით თუ ქონში იცრემლებიან. ცხვირი - სტაფილო. სახეზე: საფანტისხელა ფერისმჭამელები მუქლურჯად. ფერისმჭამელები ზოგან ამოვარდნილან და ნაყვავილევის კვალს სტოვებენ. გამგეს მთქნარება კარებში უთავდება.
- ეხლავ გამომიძახეთ რწმუნებული ტელეფონით...
- ყაზვინიდან?!
- ყაზვინიდან...
- გამოვიძახებ...
ბანგვლიანი კაცი გადის.
ლოგინზე გაშხვართული ტანი ფიქრობს: „ის“ იყო უთუოდ... მაგრამ საინდან გაჩნდა?! ირანის პლატომ მოლანდება იცის... არა: უთუოდ „ის“ იყო... რად არ შეაჩერა ავტომობილი?!.. რად არ გადახტა?! რად არ შეეგება?! ქალის გულს ქალიც ვერ გამოიცნობს... გაშხვართული ტანი ავარდება... გაიხედავს: ტიტველი სივრცე უხმო: ვინ რას ეტყვის?!
ბრუნდება გამგე:
- ერთი საათის შემდეგ დაგელაპარაკებით...
გამგე გაბრუნებულია.
ქალი სამზარეულოსაკენ გადის. იქ შოფერი ხვდება. მაზუთიან ხელით სპარსულ ლავაშს კეცავს და საშინლად ილუკმება. კაცმა არ იცის: ბერძენია ტრაპიზონიდან თუ სომეხი როსტოვიდან თუ აისორი ურმიიდან. გვერდულა ცქერა. ცხვირი შუაზე გაჩეხილი. დაბალი და დაბორგვლილი. ჭროღა თვალები წვრილი.
- სტეპკო! ეხლავ უნდა გავბრუნდეთ უკან...
- არ შემიძლია...
- მიზეზი?!
- მანქანა დაღლილია...
- შენ გამოაცოცხლებ...
- მეც დაღლილი ვარ...
ქვეყანაზე ჯერ ისეთი ქალი არ დაბადებულა რომელიც ავტომობილივით იყოს კაპრიზიანი. ქვეყანაზე არც ისეთი ავტომობილი გამოუშვიათ ქარხნიდან რომელიც შოფერზე უფრო კაპრიზიანი იყოს...
- სტეპკო! ხომ იცი ჩემი ხვეწნა...
ქალი იღიმება... არსებობს განა სადმე ისეთი კაპრიზი: ლამაზის ღიმილმა რომ არ მოალბოს?
- მგონი საჭე აქვს მანქანას დაზიანებული.
სტეპკოს სიტყვებს აღარ აქვთ დაჯერება.
ქალს იმედნი ემატება და თან ძალაც...
- შეგიძლია შეაკეთო სამხედრო ნაწილის გარაჟში...
- არც ბენზინი მაქვს საყოფი...
- ბენზინსაც იქ იშოვი... მე ვიშოვი...
სტეპკო კიდეც ირყევა. მიწაზე ისე უხერხულად დადის როგორც ალატროსი ხომალდზე.
- მანქანა წახდება... მთლად გაფუჭდება...
- რა ღირს „ოპპელ“?!
- ხუთი ათასი... თუ ექვსი... არ ვიცი.
- თუ წახდა მე გადავიხდი...
- ფულის სიუხვეზე სიჯიუტე ტყდება...
სტეპკოს ახლა ღიმილიც ემჩნევა.
ქალს უახლოვდება გამგე:
- ტელეფონთან არის... გიცდისთ...
- მაშ ასე სტეპკო...
სტეპკო ქალის ღიმილს ისუნთქავს ვით ველურ ვარდს...
ქალი გარბის...
— — —
უეცრად „ალანმა“ ყურები აცქვიტა. წამოხტა. დაიყეფა. ყეფა გრიალით გავარდა ხევში. რა იყნოსა?! შორიდან ისმის სიმღერა. შოფერი თავს აწევს. ჩალმიანი გამოდის ნირვანიდან. „ალლან“ წინა ფეხებზე დგას. არჩიბალდ მეკეში გარინდულია: თითქო კრუხი წიწილებით ქორის აჩრდილი რომ დაინახა. სიმღერა მატულობს: გადადის შორიდან შორს. არჩიბალდ მეკეში ცახცახია შეკავებული. რაღაც იგზნო: ახლო თუ შორეული ერთად. (ადამიანი სარკეში იხედება ხანდახან გიჟივით. თვალს ვერ აცილებს თავის სახეს. გადის ხანი. სახე ადამიანს სხვისად ეჩვენება. ბოლოს: სარკეში უცხოს ლანდი გაირბენს. ადამიანს შიში აიყვანს. ვინ არის?! ვისი ლანდი?! ჩემი?! სხვისი?! უცხოსი?! ჩემიც. სხვისიც. უცხოსით. რარიგ?! რა გზით?!). სიმღერა იზრდება და ახლოვდება. არჩიბალდ მეკეშს გული უყუჩდება.
ტაბაჲ: გუნება გეცვალათ?!
მეკეში: უცნაური სიმღერაა.
ტაბაჲ: გჲურჯების სიმღერას ჰგავს.
მეკეში: გჲურჯების...
შოფერი: ქართველები მღერიან.
მეკეში: ქართველები...
მეკეში ფორდის კარს ავლებს ხელს: თითქო გადავარდნა ელის. მამის სიტყვა აგონდება: „თავშეკავება“. ნებას იკრებს: თითქო რკინეულ კალასოდ იქცევა მდინარის ღურღურში რომაა გაწოლილი ნაპირიდან. სიმღერა გადადის ტალღებად: როგორც მზეზე აელვარებული ხმალი. „ალლან“ ყეფს. ავტომობილი სოფელს უახლოვდება. ფორდი ხვნეშის და რიტმს აღვივებს.
მეკეში: რა უნდათ აქ ქართველებს?
შოფერი: შვებულებაში არიან.
ტაბაჲ: ჰაა - ცხენოსან პოლკიდან.
შოფერი: გზად არიან.
მეკეში: გზააად...
ავტომობილი ჭიშკარს უახლოვდება.
შოფერი: მანქანას წყალი უნდა.
არჩიბალდ მეკეშს მოეშვა დიდი სიმძიმე და მხრებში გაიმართა. თუმცა გულის ფეთქვამ იმატა უფრო. მაგრამ კალასო მაგარია: რამდენ წყალს გადაუვლია მის თავზე. ფორდი ჭიშკართან ჩერდება. ჭიშკარში: ხმელი ახალგაზრდა. ახალისდება და ჩალმიანს:
- ჰაა ტაბაჲ ხან: მობრძანდით! მობრძანდით!
- მე მარტო არა ვარ.
- კიდევ უკეთესი! გვეწვიეთ!
გადახტენ.
- ჩემი მეგობარი ინგლისელი. არჩიბალდ მეკეში.
- სანდრო ამილახორი.
ჟოლის ხეების ჩრდილები. გძლად გაშლილი სუფრა. სუფრის გარშემო: ყმაწვილები - ოცამდე. წამოდგებიან. ესალმებიან ჩალმიანს: „ტაბაჲ ხან მობრძანდით“. ჩალმიანი აცნობს: „ჩემი მეგობარი არჩიბალდ მეკეში. ცოტა რუსულიც იცის. ცოტა სპარსულიც. მაგრამ თქვენ შროსი ზოგმა ფრანგულიც იცის. თარჯიმანი არაა საჭირო“. გაისმის სხვა და სხვა გვარი: ჭავჭავაძე. ორბელიანი. ავალიშვილი. მორბელაძე. მაყაშვილი... როგორ?! კინაღამ წამოიძახა მეკეშიმ და გაფითრდა. ჩალმიანმა თითქო გაუგო გულის თქმა და მოახსენა: „მაყაშვილი“. ერთმა წაიჩურჩულა: „შემოკლებით - მაყაში“. მაყაში. არჩიბალდ მეკეში მაგიდას ეყრდნობა: რომ არ დაეცეს. ხედავს: ყმაწვილი მაღალი. შავგვრემანი მეტად. კანი: თითქო პერგამენტი. თვალები: ღია და მიბნედილი. რხევაში: ძველი რასსა - დასუსტებული კიდეც. მეკეში თითქო შორს იმზირება.
— — —
- აპარატთან... დიახ... ოლგა ბალაშოვა... დღესვე უნდა გამოვბრუნდე. მიზეზი?! პირადათ... არ შეიძლება?!. ჩემს მაგიერ სხვა გამოგზავნეთ... ზედმეტი ხარჯი მგზავრობისა?! მე გადავიხდი... თანახმა ხართ!.. მადლობა!.. დიდი მადლობა!.. ორი წუთი კიდევ... ყაზვინში დღეს მოვა ინგლისელი... ჰამადანის გზით... ჩემი შორეული ნათესავი... გვარი?! მეკეში... ეძიეთ ყველგან... იკითხეთ... მერე?! ჩემი სახელი და გვარი გადაეცით... სხვა არაფერი... იმედი მაქვს... დიდათ დამავალებთ... ეხლავ გამოვდივარ...
— — —
- ქეიფი! ქეიფი!
- ღვინო! ღვინო!
- ტაბაჲ ხან! ღვინო სპარსეთში არ ვარგა.
- გეთანხმებით... ქართული გექნებათ...
- გვაქვს... ნამდვილი კახური...
- ტაბაჲ ხან ღვინოს არ სვამს...
- თქვენთან დავლევ...
სიხალისე. სიხარული.
მწვადები ჟოლის შამფურებზე. თასები.
მეკეში თვალით ზომავს ყველას.
აგონდება:
შეიხ-ბენ-ეგირს შვიდი ცხენი წაართვეს მესოპოტამიის საზღვარზე. შეიხ-ბენ-ეგირ რისხვა იყო შეტევის დროს. ცხენები მაინც დაჰკარგა. ვინც თვალი მოჰკრა: გულის დაწყვეტა შეამცნო მტევანივით. ცხენები ბნელი თავლიდან გამოიყვანეს. ჯერ სინათლე არც ენახათ. როცა მზის სხივები მოხვდნენ მათ თვალებს - თვალები ახლად ამოხეთქილ წყაროსავით აკიაფდნენ. ასეთი თვალები ჰქონდა ალბათ იმ პირველ კაცს რომელმაც პირველმა მოიგონა ცეცხლი. ტანით; ალესილები - ასხლეტილები - ალეწილები. ნამდვილი რასსა არაბის. რხევაში: საუკუნეებით დახვეწილი ძრაობა. სიარულში: ბიოლოგიურად დაოკილი რიტმი. ბოლოს და ბოლოს: გამართლება ბიოლოგიის. არჩიბალდ მეკეში ბიოლოგიის გამართლებას მანამდე მარტო „ალლანში“ ხედავდა. ეხლა კი მის წინ ვაჟებიც: სწორედ იმ არაბული ცხენებივით დახვეწილნი. სწორედ ისე დაქნილნი. სწორედ ისე აკვრივებულნი. უეცრად მამის ლანდმა გაირბინა ჯგუფებში და ცრემლი თვალების უპეებს მოადგა...
სიმღერა! სიმღერა! გაიძახიან.
მღერიან „მრავალჟამიერს“ კახურს: რომელიც მოდის როგორც ალაზნის ველი. ჯერ ნელი. მერე ახშირებული. მერე ამწვარი. შემდეგ ნაპირებდაგალახული. ბოლოს: მოქნეული როგორც სალტე. აქ ლხინია ვაჟკაცის რომელიც ომიდან დაბრუნდა გამარჯვებული. მღერიან „მრავალჟამიერს“ ქართლურს: რომელიც იღვრება როგორც ქართლის ველი მდორე. ჯერ ისიც შენელებული. შემდეგ გაქანებული. შემდეგ ქადგაზნექილი. ბოლოს ქედმართული. აქ არის ციხის დაცვა მეციხოვნეთა მიერ: რომელთაც იციან განდობა და გატანა. გაუძლებს ციხე ყოველთვის შემოსეულებს?! და სიმღერას ბოლოში გაგუდული ბოღმა გადაჰკრავს ოდნავ. მღერიან მაღალ „დელიას“. თითქო დამცხრალ გრიგალს იმერთა მთებიდან შენელებით ხევებში ჩაშვებულს. ეს სიმღერა იშვიათია: საქართველოშიც კი. აქ არის: კახის ლხინი და ხმალი - ქართლის სიმტკიცე და ფარი - სვანის ჯავშანი და „ლილე“ - ხევსურის შუბლი და შემართება. მღერიან. მღერიან: თითქო დედოფალი მოჰყავდეთ გაშიშვლებული ერთიმეორეს გადაჭდობილ ხმლებზე.
არჩიბალდ მეკეშს ხვლიკისფერ თვალებიანი დედოფალი აგონდება. ეგებ ის იყო მართლა?! არა... აქ რა უნდოდა?! სიმღერა თითქო მუხის თავს ეხვევა: არ იცი საალერსოდ თუ თავწასაგლეჯად. არჩიბალდ მეკეში მუხის შრიალში უსმენს სიმღერას. ნეტავ კიდევ სად მოისმინა?! ნაცნობი რომაა?! სარკეში იხედება. ძროს ვერ ნახულობს. შორსშორს პიროვნების ძირი ირხევა გატიტვლებული: იშლება და იკლაკნება. რაღაც ნაცნობი და თან უცხო: ზმანება თუ დაავიწყდა?! არა: ეს თესლია ალბად: ახლო და შორეული. უეცრად მამის ლანდი გაირბენს სუფრასთან. არჩიბალდ მეკეში მაგიდას დაეყრდნობა რომ არ წაქანდეს.
— — —
მზე ჯერ კიდევ არ ჩასულა. ავტომობილი ყიზვინისკენ მიჰქრის...
ქალის ფიქრები შორს იჭრებიან... 1914 წელი. აპრილი. ლოზზანა... ბაღში გასეირნება... შეჩერება ვილჰელმ ტელლის ძეგლთან. ვაჟი ტრფიალით აყვანილი... ჩუმი და მორცხვი... მაგრამ სიჩუმეში და მორცხვობაში - რამდენი ძალა და რამდენი გრძნობა?! ვაჟი შეკრულია ერთი ნდომით. ქალი ისუნთქავს ვაჟის სიახლოვეს... ქალს ნესტოები უგანიერდებიან როგორც ხაფანგში გაბმულ ნადირს... ვაჟი სდუმს... არას ამბობს... ან რათ უნდა სიტყვა?! თვითონ სიტყვა არაა გაშანთული?! ყოველი კუნთით... ყოველი ამოსუნთქვით... ვაჟი ისედაც სიტყვაა... მთლად... ქალი სიხარულია... მაგრამ რად იღებს ქალი ტანჯულ სახეს?! თვითონაც არ იცის. ქალის ქცევას ქალის ვერ გაიგებს... ესმის ვაჟის სიტყვა სუნთქვა გარღვეული:
- მსურს გითხრათ...
- ვიცი უსიტყვოდ...
ვაჟი გაოცებით უცქერს...
(„სულტანბულაღ“... გაისმის შოფერის ხმა.
წარსული წყდება შორს... ქალი ერკვევა... გადახტება... შედის სადგურში... ფურცლავს გამვლელთა წიგნს... არ არის... ეკითხება იქ მყოფთ... ეუბნებიან: გვარი არ უთქვამს... შეიძლება სხვა იყო?! არა. ის იყო. უთუოდ... ბრუნდება. ავტომობილი მიჰქშენს).
ისევ ლოზანნა... ისევ შეწყვეტილი სიტყვა ქალის:
- ვიცი უსიტყვოდ.
ვაჟი გაოცებით უცქერს...
- არჩიბალდ! გწამთ საბედისწერო შეხვედრა?
- მწამს...
- სიკვდილიც რომ ვერ დაშლის...
- მწამს. მე ამ წამს განვიცდი...
ქალი შეჩერდება: თითქო სხვას შეხედა...
რა ემართება?!. მაცდურს თუ მოჰკრა თვალი.. არა.. „დაჲმონს“ რომ ეძახდნენ ძველად: ახლა ქალის მხრებშია.. „დაჲმონ“ მოტყუების.. მაგრამ რად არის ასე ტკბილი ტყუილით ცთუნება?! ქალი ებრძვის.. მაგრამ ქალის ბრძოლა ცთომასთან გამარჯვებაა ცთომის.. იმთავითვე.. არა.. ქალის მარცხი ცთომასთან ქალის გამარჯვებაა.. ქალს ბრუ ესმის.. ხოლო მარცხი ტკბილია საშინლად..
- არჩიბალდ! ვიცი თქვენი....
-იცით?!.
- ნეტავ ერთი წლის წინად შევხვედროდით ერთმანეთს...
ვაჟი გარინდული დგას..
ქალი თითქო ნათქვამს ასწორებს:
- არა! რა ვთქვი?! პროვინციელ კურსისტის სიტყვა..
- გრძნობის გამოთქმა ხშირად ელემანტარულია..
ქალს ვიღაცას ჩურჩული ესმის.. თითქო სხვას ამბობს:
- მქონდა ასეთი შეხვედრა..
- შემდეგ?!
ვაჟს კრთომა ემჩნევა.. ქალი ხელისკვრას გრძნობს..
- იგი აღარ არის..
- როგორ?!.
- დუელში მოჰკლეს.
ჩურჩული აღარ ესმის.. ვიღაც თუ გაფრინდა.. ქალიც თან გადაჰყვა?: ჰო: რა ტკბილია უფსკრულის თავზე ქანაობა.. უფსკრულზე ქალს საქანელა არ ჩაუწყდება... თუ ჩაუწყდება - ვინმე აიტაცებს...
ვაჟი გაფითრებული სივრცეს გამზერს..
(„ავეჰ“... გაისმის შოფერის ხმა...
წარსული წყდება შორს.. ქალი ერკვევა.. გადახტება.. შედის სადგურში.. ფურცლავს გამვლელთა წიგნს. არ არის. ეკითხება იქ მყოფთ. ეუბნებიან: არ გაჩერებულა. მოჩვენება თუ იყო უთუოდ.. ხვლიკისფერი თვალების მზერა არ ცდება.. ბრუნდება: ავტომობილი მიჰქრის ღრიალით..)
შემდეგ ისევ ლოზანნა.. და შეწყვეტილი საუბარი..
- ეხლა მიხვდით?!
- მივხვდი...
(ავტომობილის ქშენა მატულობს.)
— — —
ცეკვა! ცეკვა! ცეკვა!
მოშორებით უკრავს საზანდარი - (ახლოვდება). ცეკვავენ „ლეკურს“, ეს სახელი შეუსაბაბოა: ლეკს აქ რა უნდა?! ეს ცეკვა ქართულია და გარდა ქართველისა მას ვერ იცეკვებს ვერავინ: რასსა არ ეყოფა. ვაჟი გამოიხმობს სათნოების დაჰს ქართველს, (საკვებ პუნქტ აბგერმიდან). რამდენი ვაჟური შეტევა და რამდენი ქალური გარინდება?! რამდენი კამარა სიყვარულის თუ ტრფიალის პოემის?! ბოლოს: თითქო ქალის დატყვევება და აჭრილი კამართი მისი გატაცება. მაგრამ არა. ტყვე ქმნილი ქალი ვაჟის მკლავებისათვის მთელი სხეულით გადახსნილი - (თითქო ეს ათამაშებული სხეული აფეთქილი გულია მარტო) - უეცარი მოსხლეტით ვაჟის რკალიდან გავარდება ქალწულური დარცხვენით. ცეკვა თითქო წყდება: არ თავდება. ეს ბეჭედია ქართული რასსის და მისი სირაინდის. ტანაყვანილი უცქერის მოცეკვავეთ არჩიბალდ მეკეში - (მისი სისხლიც ხომ არ ათამაშებულა?!). ეხლა „მთიულს“ ცეკვავენ. რიტმი სადა - მაგრამ ლამაზი როგორც პირველსუნთქვა ატეხილი ჭალების. მარტო ცეცხლი. მარტო ატეხვა. მარტო სიგიჟე. ხალისი პირველმიწის. ლხენისათვის ეს პირველრიტმი უფრო ლაღია და ზღუდეგადამლახავი. ცეკვავენ ერთსა და იმავეს. მაგრამ - ეხლა გვარობით. ერთი გვარი ერთი იერით ცეკვავს. მეორე - სხვარიგათ. მესამე - კიდევ სხვანაირად. ირკვევა არა მარტო რასსა მთელის - არმედ ჯიშიც ცალკეული გვარის.
უცქერის არჩიბალდ მეკეში მოცეკვავეთ და მამა აგონდება. სტუმრობა გაიმართა - (რა დღე იყო?! არ ახსოვს). მოიწვია რჩეულნი: ნაცნობნი და მეგობარნი. ამ დღისათვის პირველად გაემოეწყო „ჩერქეზულად“. ტანი მაღალი და აწურული. მხარი მსხვილი და კვრივი. შუბლი ღია და თან ამაყი. თვალები თაფლისფერი: გახელების მფარავი. აგონდება მამა: „ლეკურის“ კამარა რომ შეჰკრა მზის შუბის გამოვარდნით და დახვეწილი რასსის დანელებით. მაგრამ ჩამოვლა... ჩამოვლა... ქედმაღალი და რბილი თანვე: ვეფხის დანელება სარკეში ასახული რომელიც თვითონ ვეფხსაც მოსწონს - (აქ მხოლოდ ერთმა ჩამოუარა ასე)... და მეკეში თავს ვეღარ იკავებს: ცრემლებით გაგუდული სუფრას პირქვე დაეცემა. ჩალმიანი ჩურჩულით:
- რა გემართებათ?!
- რაღაც მომაგონდა..
- გავიაროთ..
- დროა წავიდეთ..
დგებიან. ემშვიდობებიან მასპინძლებს. ხმაური წყდება. ხვეწნა: „დარჩით“... ზოგი „ალლანს“ ეალერსება. ტაბა ტაბაჲ და მეკეში იჩქარიან. სმენ სადღეგრძელოს. ავტომობილთან მიაცილებენ. ეთხოვებიან. არჩიბალდ ძლივს იკავებს თავს.
- მშვიდობით! მშვიდობით!
- კიდევ შევხვდებით ერთმანეთს!
- შევხვდებით!
საზანდარი უკრავს გასაცილებელს. ერთი ჯგუფი შემოსძახებს ლაშქრულს. არჩიბალდ მეკეში და ტაბა ტაბაჲ ავტომობილში სხდებიან. ფორდი დაიღრიალებს. არჩიბალდ უკანასკნელად გადახედავს მაყაშვილს. ფორდი მიჰქრის. უკან წყდება სიმღერა ხმალამართული.
. . .
- შეღამებულა უკვე..
- დროს მალე გაუვლია..
- ქართველთა ქეიფმა დრო არ იცის..
- რა მოხდენილი ხალხია..
- შარდენის სიტყვა ხომ გახსოვთ ქართველთა სილამაზეზე...
- მგონი სპარსეთიც გრძნობდა ამ სილამაზეს.
- სპარსეთის გახელება ქართველ ქალთა სილამაზით აიხსნება..
არჩიბალდ მეკეში ჩაფიქრებულია. ტაბა ტაბაჲ ისევ ქართველებს უბრუნდება..
- ქართველი ლხინისათვისაა შექმნილი...
- მისთვის თუ ეზარება შრომა... ამბობენ...
- ბევრს ამბობენ მის სიზარმაცეზე რასაკვირველია...
- დიახ..
- განა სიზარმაცე ცუდია?! ქვეყანა რომ ისუნთქო საჭიროა ოცნება.. ხომ გახსოვს სიტყვა უაჲლდის.
არჩიბალდ მეკეშს ბევრი რამ ახსოვს. მაგრამ ეხლა ვერ მოიგონებს.
— — —
ქალი მთლად წარსულშია.. აგონდება:
მეტი აღარ უნახავს.. ვაჟი თითქო გაჰქრა.. რად უთხრა ტყუილი?! თვითონაც არ იცის.. ტკბილი იყო ტყუილით დათრობა.. გამოცდა თუ სურდა... არ იცის.. რა მწარეა გამოღვიძება ჰაშიშით მოგვრილ ზმანებიდან... წყევლის იმ დღეს.. წყევლის მაცდურს.. ვაჟი თითქო დაიკარგა.. პარიზში?. ლონდონში?. რომში?. ნიცაში?. არსად.. შემდეგ ომი და მეწყერები... ხრამები.. უფსკრულები.. დაცილებანი... დაკარგვანი.. და ეხლა სულტანბულაღის უღელტეხილზე... არა. მოჩვენება არ ყოფილა... ათასს ვაჟში გამოიცნობს... რად არ შეაჩერა ავტომობილი?! რად არ გადახტა?! რად არ გადაეხვია?! თვითონ კი იცის?! ქალის გული ულოდნელობაშია...
(„აბგერმ“.. გაისმის შოფერის ხმა..
ისევ ის სცენა... არ იციან..
შემდეგ „ზიადეხან!.. იგივე სცენა.. არ უნახავთ..
„სულტანაბად“.. არ იციან.. არ უნახავთ..)
ქალი ყაზვინს უახლოვდება..
— — —
ფორდი მიჰქრის... „ალლანს“ ეყვინთება. ტაბა ტაბაჲ ამომავალ მთვარეს უცქერს: თითქო გველი უნდა მზერით გააჩეროს. არჩიბალდ მეკეში სივრცეში დნება. არაფერს ხედავს. თუ უსმენს ვინმეს?!. მდინარის პირას დიდი ვერხვია. მდინარეს ნაპირი მოუნგრევია და ხის ფესვები გაუტიტვლებია. ფესვებს ეხეთქება ხერგი. ვერხვს ავიწყდება ფოთოლი. ავიწყდება ტოტი. ავიწყდება ტანი. ვერხვის გრძნობა ფესვებშია გადასული ერთიანად: ტიტველ ფესვებში... არჩიბალდ მეკეში გაჰყურებს უხმო სივრცეს და არაფერს ხედავს. არჩიბალდ მეკეში ალბად გატიტვლებულ ფესვებს თუ გრძნობს როცა მათ შეარხევს მდინარით მოხეთქილი ხერგი. რცხვენია თითქო სიტიტვლის როგორც ქალწულს. სტკივა ფესვები. სიტკბოსაც გრძნობს: რომ ფესვები მთლად არ მოწყვეტილან. არჩიბალდ მეკეში ნებას იკრებს: რომ დასისხლიანებულმა ფესვებმა არ იკივლონ გახელებულ მენადებივით..
„ალლან“ ამთქნარებს. ფორდი ქშენს. ტაბა ტაბაჲ ორსულ მთვარეს უცქერს: თითქო გველი უნდა მზერით დაიჭიროს. არის დიდი მყუდროება ირანის პლატოსი. ჰაერი ხალასი როგორც კრისტალი ანკარა წყაროს სარკის ფსკერზე. სიგრილე: ხავსიან სიპების. ცა: თითქო ინდოეთის ზურმუხტის მანდილი: უკიდო: უბოლოვო. ვარსკვლავები: თითქო კვერცხისოდენა ბრილიანტები: რომელთა გულები ხალისით სკდებიან. და მთლად არე: ერთი უდიდესი არსი არყოფილ მითოსიდან: რომელიც გალეშილ თვლემიდან ერკვევა. წყდება ერთი ვარსკვლავი და ცეცხლის ღელეს მეწამულ ზოლად აყოლებს მტრედისფერ სივრცეს. წყდება მეორე. წყდება მესამე. მთელი მარულა ვარსკვლავების. დიდი მყუდროება ირანის პლატოსი. მყუდროებას მიარღვევს გაკაპასებული ფორდი. არჩიბალდ მეკეში შოფერს ჩურჩულით მიმართავს - (ეშინია მყუდროება არ დააფეთოს) - რომ მანქანა ნელა წაიყვანოს. ტაბა ტაბაჲ ორსულ მთვარეს უცქერს და ჩუმად ლუღლუღებს თავისთვის:
- რუახჰ ელოღჰიმ..
- რუახჰ ელოღჰიმ?!
- ყველგან რუახჰ ელოღჰხიმ.. ყველგან..
თითქო ლოცულობს სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი. ჭორფლიან ნაყვავილებ სახეს მთვარეს არ აცილებს. არჩიბალდ მეკეში გაშტერებით უყურებს.
- თქვენ რომ ჰებრაელი არა ხართ?!
- ეს მარტო ჰებრაელმა იგრძნო...
ტაბა ტაბაჲ ცაზე მიუთითებს. არჩიბალდ სდუმს, სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი თავის თავს ებაასება ნატეხი სიტყვებით.
- თვითეული და მთელი..
მთელი - არა გროვა ცაკლეულების -
არამედ: სხეული თვითეულების..
თვითეული მარტო: თითქო მთელს გამოყოფილი..
თვითეული სხვებთან თითქო მთელში გახსნილი..
ქვა. მცენარე. წყალი. ცხოველი. კაცი.
ყოველილ ამ რიგით და ამ სახით..
ერთი ჰქმნის მეორეს. მეორე მესამეს. მესამე მეოთხეს.
და ასე ბოლომდის -
სანამ რკალი თავის პირველ რკალს არ დაუბრუნდება.
საშიშარი რკალი:
გველი რომელიც თავის კუდსა კბენს..
ყველანი ჰქმნიან ერთიმეორეს. საოცარი..
ყველას?! ვის ჰქმნის?!
ერთი. დიდი. უსახელო..
რუახჰ ელოღჰიმ: სუნთქვა უსახელოსი..
დუმილი.. მოწყვეტილი ვარსკვლავი მოწყვეტილ ვარსკვლავს მისდევს. „ალლან“ თავს წამოყოფს და დაუყეფს. ყეფა ვარსკვლავებს გაეკიდება.. ვარსკვლავები ინთქებიან... ყეფაც იკარგება..
- „ელოღჰიმ“ ხომ მრავალობითი რიცხვია?!
- სწორედ მაგ არის საცნაური.. ელოღჰიმ: ღმერთები.. ეს ევროპის სისტემებზე მეტია..
ტაბა ტაბაჲ თავისთვის განაგრძობს:
„და რქვა უფალმა ღმერთმა: აი ადამი - იქცა როგორც ერთი ჩვენგანი“.. (დაბადება III. 22). ჩვენგანი ელოღჰიმ..
- ყველას კი „ერთი“ ჰქმნის.. აქ კი...
- ერთი. უთუოდ ერთი.. უსახელო.. მაგრამ ყოველი ქმნილება მქნელშია თვითონ - (გონება მიდის ზევით და ზევით).. ყოველი მქნელი ქმნილშია თვითონ - (გონება მიდის ქვევით და ქვევით).. ხოლო ქმნილიც მეტია მქნელზე და მქნელიც მეტია ქმნილზე.. რაც რჩება - ისაა საოცარი და საცნაური - (გონებაშე „ერთი“ იბადება).. დიახ: ელოღჰიმ-ერთი და თან მრავალი..
- რა არის ეს „ერთი“: მატერია თუ სული?
- ეს დაყოფა ევროპის ანალიტიკაა.. იგი არ არის არც მატერია და არც სული.. ან უკეთ: იგი მატერიაცაა და სულიც.. ან კიდევ უკეთ: იგი ამ დაყოფის მაღლა დგას: მიღმაა იქითა მხარეს..
- უსახელო.. გამოუცნობი..
- რა საჭიროა გამოცნობა?! გზნებაა საჭირო..
- ამ თვალთახედვით მგონი ყველა სისტემაა მართალი..
- თითქმის..
- მატერიალიზმიც?!
- ასე მგონია..
დუმილი.. ირანის პლატომ სიოც არ იცის.. „ალლან“ თვლემს: არ ესმის მეტაფიზიკა.. ხანდახან არეს გადაჰყურებს გაოცებით: ეგებ „რუახჰ ელოღჰიმ“ მას უფრო ესმის?! ალღო მასში უფრო მეტია.. მყუდროება არ ირღვევა... „ალლანის“ თვალები ნაკვერჩლებს ჰგვანან - (თუ ვარსკვლავებს?!).. სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი თავის თავს ებაასება ნატეხი სიტყვებით..
- წარმომშობი ძალა კოსმიური:
მამა და შვილი ერთად ერთიმეორეში.
მამა: „ერთი“. შვილი: მამა და თან „სხვა“..
მამა: სამყაროს შინაგანი ხერხემალი..
შვილი: განზე დგომა.. გადაცდენა..
მამა: აუცილებლობა.. შვილი: თავისუფლება..
პირველი: მსჯელი და მწყევარი..
მეორე შემტევი და უძღები..
ყველგან: ქვაშიც და მცენარეშიც..
და ამ შეხლაში: სამყაროს ყოფა..
და ყველა მამებში: საერთო მამა. უსახელო...
პაუზა.. არჩიბალდ მეკეშს ეძნელება გარკვევა:
- ძნელი ცოდნაა. ახსნა?!
- ცოდნა არ გადაიცემის...
- მაშ?!
- ცოდნას თვითონ უნდა მიაგნო..
- მაინც?!
- გახსოვთ მოსეს არჩევა იაგვეს მიერ?!
- როცა იგი მადიამის მხარედან ეგვიპტეში გაემართა...
- სწორედ.. გზაზე მას თავს დაეცა იაგვე და მოკვლა დაუპირა.. რა ჰქნა მაშინ მოსეს ცოლმა?!
- სეფორემ წინა-დაცვეთა თავის ვაჟი და მოჭრილი ხორცი იაგვეს გადაუგდო.
- რა მიაძახა სეფორამ იაგვეს?!
- არ მახსოვს.
- „შენ ხარ ჩემი საქმარო სისხლით“..
- მერე?!
- იაგვემ თავი მიანება მოსეს..
- არ მესმის.. იაგვე - საქმარო?!
- ცოდნა აქაა..
- რომელი?!
- ვაჟის წინადაცვეთილი ხორცი იაგვეს უბრუნდება: ნიშნად იმისა - რომ იგი იაგვეს ნაწილია... კაცის მქმედი ძალა იაგვეა თვითონ.. იაგვე თესლია და სისხლი.. მამა შვილში ჰქმნის იაგვეს..
- საოცრება..
- აქ თითქმის ბოლომდეა საიდუმლო ნათქვამი..
- ეგ სწავლა ისრაელურია..
- უფრო ეგვიპტური.. მოსე ეგვიპტელი იყო..
ტაბა ტაბაჲ ჩერდება.. თითქო უფსკრულს მიადგა.. მეტის თქმა მაკვდინებელია.. არჩიბალდ მეკეში ფესვებში ეშვება კიდევ უფრო გაბრუებული... ხანდახან უცხო პროფილიც იელვებს: დანისლული თვალები გახელებას ჰფარავენ.. ირანის პლატოზე მყუდროებაა ირანის.. მყუდროებას დაესხმის ჩუმად არჩიბალდის ჩურჩული თავისთვის: „მამა - მამა“.. ტაბა ტაბაჲ ამ სიტყვებზე შეირხევა და გზასგადახვეული ისევ გზას უბრუნდება:
- დიახ: მამა.. მამა გვარია: შორეული ძახილი.. თითქო უკანა და შვილს მოსდევს. შვილი გადახვევაა: განზე გარბის.. თითქო თავი უნდა დააღწიოს რაღაცას.. მამა: სამყაროს გეზია.. აქ ყოველი ელემენტი მთელს უბრუნდება.. შვილის გზა: ამცდენია - საცდენი - გადამჩეხავი.. ნეტარ არსა შვილი რომელიც მამის წიაღს უბრუნდება.. აქ არის დიდი სიხარული..
- მამაც რომ „შვილია“ ვისმეს მიმართ!.
- უთუოდ.
- მერე?!
- მე ვიღებ მას როგორც „მამას“.. შვილიც რომ „მამაა“ ვისმეს მიმართ! დაუსრულებელ დგმაში მე ვიღებ არა ამ მამას და არა იმ მამას - (იგი „შვილიცაა“ იმთავითვე) - არამედ საერთოდ „მამას“ რომელიც არასოდეს „შვილი“ არაა და ყოველ შვილშია როგორც „მამა“.. რუახჰ ელოღჰიმ: სუნთქვა ყოველის..
- ბუნდოვანია..
- ეგ მისთვის: რომ დასავლეთში არ იციან „მამა“.. იქ „შვილია“ მხოლოდ. ისიც მოწყვეტილი.. აღმოსავლეთში ჰამლეტ შეუძლებელია: მამას მოცილებული.. აქ არც ფაუსტია: მამას რომ დაეძებს.. ჩვენში „შვილი“ იმთავითვე მამის წიაღშია.. ეს კანტის თავში არ შევა.. სეფორეს სიტყვა ძლევს მთელ ჰეგელს..
* * *
არის დიდი მყუდროება ირანის პლატოსი. ჰაერი ხალასი როგორც კრისტალი ანკარა წყაროს სარკის ფსკერზე. სიგრილე: ხავსიანი სიპების. ცა: თითქო ინდოეთის ზურმუხტის მანდილი: უკიდო: უბოლოო. ვარსკვლავები: თითქო კვერცხის ოდენა ბრილიანტები: რომელთა გულები სიხალისით სკდებიან. და მთლად არე: ერთი უდიდე არსი არყოფილ მითოსიდან: რომელიც გალეშილ თვლემიდან ერკვევა. წყდება ერთი ვარკვლავი და ცეცხლის ღელეს მეწამულ ზოლად აყოლებს მტრედისფერ სივრცეს. წყდება მეორე. წყდება მესამე. მთელი მარულა ვარსკვლავების. მეწამული ღელე უკუნეთში ინთქმება და თვალი - მისადმი გაყოლებული - მთელს არეს იჭერს როგორც უხილავ მარადს: რომლის სხეული ყურით თვალებით პირით ეს მცენარეა ის ქვაა ეს ვარსკვლავია ის ბალახია. მთვარე განცხრომაშია.
ფორდი ნელა მიდის. „ალლანს“ ეყვინთება. არჩიბალდ მეკეში გატიტვლებული ფესვებია: როგორც ის ვერხვი მდინარის პირას. ტაბა ტაბაჲ უხმოდ ცას გამზერს: მირიადი ვარსკვლავი მირიადი თვალებით. მთელი ირანი: ეგვიპტის ზურმუხტის უზარმაზარ სარკეში ასარკული. შოფერიც თუ თვლემს... უეცრად ფორდმა დაიღრიალა - (თითქო: რუუუააახხჰ ელოოღჰიიმ) - და თხრილისკენ გადაიწია. პირველი ტაბა ტაბაჲ გადმოხტა..
- არაფერია.. „განზე გადგომა და გადაცდენა“.. ღიმილით ამობს აქამდე მუნჯი შოფერი.. „ალლან“ ყეფს. მეკეში იცინის.
- ნაამბობს მტკიცება თუ სჭირდებოდა.. შვილები ყოფილვართ განზემდგომნი..
- ჰა-ჰა-ჰა..
- ჭორფლიანი და ნაყვავილევი ღიმილს აფრქვევს: თითქო მთვარის ხორკლებს.. დაგრაგნილი ხელები შოფერის კურბირატორს სინჯავენ.. არ წამხდარა..
— — —
ქალი ჰამადანის ბჭით შედის ქალაქში.. მთვარე აქაც ფანტასმებს ასხურებს... ქალი მიდის „ქალაქთა კავშირის“ სადგომში.. გამოკითხვა.. არ უნახავთ.. შემდეგ „საერობო კავშირს“ მიმართავს.. არც იქ უნახავთ.. შემდეგ „წითელი ჯვარი“.. არც იქ იციან.. შემდეგ საკომენდანტო.. არც იქაა ცნობა.. არ მოსულა.. არ ყოფილა.. ქალი თითქო დათეთქვილია.. მისი ბინაზე.. შევიდეს თავის ოთახში?! არა.. უკეთესია გაექცეს სათნოების დების შეკითხვებს.. გარბის ქუჩა-ქუჩა: როგორც ხროვას ჩამორჩენილი დაჭრილი ავაზა..
ყაზვინის ბულვარი: ფართო ქუჩა.. იქითაქეთ ბუმბერაზი ჭადრები.. მთვარის შუქებში ათასი ლანდები.. ჭადრების თავებზე: გუნდი და გუნდი ყორნების.. სპარსელი ყორანს არ ჰკლავს.. (ალბათ ასსონანსი თუ არის „ყურანის“: ეგონება ქართველ მერითმეს.. არა: ყორანი წმინდა ფრინველია).. გუნდი და გუნდი ყორნების ათასწლოვან ჭადრების წვერვალებზე. მთელი ლეგა.. მთვარის ლანდებში კიდევ უფრო საოცარი ლანდები.. ქალი სასტუმროს მიადგება.. ერთს.. მეორეს.. კითხულობს.. „არ მოსულა“.. „არ ყოფილა“.. ატევრებულ ქალს ყორნები თავს დასჩხავიან.. ეს კიდევ რა მოჩვენებაა?! უნდა წყევა ესროლოს... მაგრამ არა: ყორანი სპარსეთში ხელუხლები ფრინველია.. მაღალ ბჭეს აწყდება ქალი.. ბჭეზე საყრდნობია მაღალი: თითქო ესტრადა.. აქ სპარსები აისზე მუსიკით ეგებებიან მზეს.. აქ სპარსები დაისზე მუსიკით აცილებენ მას.. ხვალაც შეხვდებიან.. ზეგაც გააცილებენ.. გაისადაც და მერმისშიც.. მაგრამ. რას ეტყვიან ეს შეხვედრანი და ეს გაცილებანი პატარა გულს რომელიც სუსხდასხმული ჩიტივით ფართქალობს ქალის აზიდულ მკერდში?! ან რაღაც ეტყვის ამიერ პატარა გულს მზის ამოსვლა ან მისი ჩასვლა?! ყველაფერი დაკარგულია.. ყველაფერი..
ქალს ცრემლები აწვებიან.. მაგრამ ქალი ახალი რასსის ქალწულია.. მის სამშობლოში ძველად სკვითები მტერის თავისქალისაგან თასს აკეთებდენ და ამ უცნაური ხაპით სმიდენ უცხო ღვინოს.. მისი სამშობლო ეხლაც სტეპპებია თვალუწვდენი.. უკიდურ ველებზე დღესაც გარბის ურაკვიცი ატეხილი: წითური ჭიხვინით.. ვინ დაიურვებს მას?! ოლგა ბალაშოვას სისხლი აწვება... მხრებში იმართება... ქალაქი ძილისთვის ემზადება... მხოლოდ აქაიქ სახლის თავებზე ვაჟები დადიან.. ალბად მთვარიან სიგრილეს თუ უცდიან დასიცხულნი.. ან თუ ვინმეს ელიან... ქალი დადის როგორც მთვარეული. ფიქრები ტვინს წვავენ... საით წავიდა? სად გადაიკარგა?! ხომ არ გადაჩეხილა?! უეცრად სიმღერა გაახსენდა: აბგერიმის ახლო რომ მოესმა.. იქ ხომ არ გადაუხვია?! არა.. შეუძლოა.. იქ და უნდოდა არჩიბალდ მეკეშს?!. მაგრამ იმედი შეუძლებელსაც ეპოტინება.. ხოლო ფიქრი იჭვნეულია მაინც: არა... ქალი აბორგილია და გამწარებული.. წყევლის იმ დღეს ლოზანისას.. წყევლის ჩურჩულს.. წყევლის თავის თავს... რად უთხრა ტყუილი?! რად ამართა თვითონვე დაბრკოლება?! მისთვის ხომ არა რომ უყვარს გადალახვა!. მის სამშობლოში ხშირად ველის ფაშატი გავარდება ტყვიისფერი: რომელსაც მოაქვს სივრცის საშიშროება ხმალდარტყმეული ჭიხვინით...
განაპირა ბაღიდან სიმღერა მოისმის.. ქალი ყურს უგდებს.. სიმღერა წყდება.. ეხლა თარს უკრავს ვიღაც.. უნდა აიცრა ირანის მზე ტანზე.. უნდა იხილო მზისგან ამწვარი ტიტველი კლდეები.. უნდა გაიგუდო მყუდროებით... უნდა გადახვიდე ყოფილში... მხოლოდ შემდეგ გაიგებ თარის ხმას.. აქ არის გულის დაფერფლვა.. აქ არის თვითონ გული: ამოვარდნილი და ცხელ ქვიშაზე სისხლად დაღვარული.. აქ არის ნაღვლი.. მარტო ნაღვლი.. ყველაფერი ისვენებს.. მხოლოდ გული არ ისვენებს. მაგრამ არის წამი: როცა ისიც ჩერდება ვით ჩიტი გაბრუებული.. აღარ არის მაშინ ჰაერი.. სუნთქვა იხუთება.. სინათლე - სინათლე: ჰკივიან გოეტჰეს თვალები. ოლგას გულიც ჩერდება ხანდახან: მენადის დაკოდილი გული.. ჰო: რა მძაფრ ნაღვლად ეწვეთება მის გულს თარის ხმა?! ითრევს გულს სადღაც შორს: ზმანებულში თუ მოჯადოებულში.. სწეწავს.. გლეჯავს... ისვრის ნაკვთა-ნაკვთად.. მაგრამ გული არ კვდება მაინც.. ფართქალს აგრძელებს საცოდავი.. ჰო: რა ტკბილია ფეთქა პირველი გულის - აცოცხლების წამს.. ქალი თარს უსმენს... ეხლა თარის ხმას სიმღერა ერთვის.. ეს არ არის სიმღერა.. ეს ტირილია. ეს სლოკინია.. ეს კივილია.. ირგვლივ არავინაა.. ალვისხენი შუბისტარებად ატყორცნილად.. მთვარე ჰფენს ბადეთა ჭვირვალ ქსელებს.. ქალაქს სძინავს.. ხანდახან ყორანთა გუნდები ხეებს ეფინებიან... კაცი - დაკოდილი სიყვარულით: ჰკივის - სლოკინებს - ტირის... ზარნაშო თუ არის კაცის პირით მღერალი. ქალი უსმენს უცნაურ ზარნაშოს და თავის სლოკინს ყელში ახრჩობს. უნდა ტირილი: გახელება აკავებს მხოლოდ.. უნდა იკივლოს მწარედ როგორც დიონისოს მიმართ გავარდნილმა მენადამ - მაგრამ იცის: კივილს თან გადაჰყვება და რაღაც აჩერებს თუ ვიღაც აჩერებს..
— — —
ყაზვინის მიდამოებს მიანგრევს გახელებული ფორდი. „ალლან“ წამოხტება უეცრად. ყურებს აცქვეტს. საშინლად დაიყეფს. დაცდილი თვალი შეამჩნევს ცახცახს დოგის ტანს. ფორდი ტიტველ გორაკს უახლოვდება. ისმის ყმუილი. „ალლან“ გადახტომას აპირებს. ყმუილი მატულობს. მეკეში „კოლტს“ იღებს. „ალლან“ ყეფას უმატებს. ყმუილი შემზარავი. მგლებია თუ ტურები?! რა უნდათ ამ დროს?! ფორდი გორაკს უსწორდება. გორაკზე მგლებს თუ ტურებს წრე გაუკეთებიათ. მთვარეს შესჩერებიან და ყმუიან დაჟინებით და გამწარებით. კოლტი გავარდება. „ალლანს“ ტაბა-ტაბაჲ აჩერებს. კოლტის გრიალს მიჰყვება დოგის მაღალი ყეფა. ყმუილი ერთი წამით წყდება: თუ მიიმალენ. ფორდი გორაკს გასცილდა. ისევ ყმუილი. შოფერი სვლას უმატებს. ყეფა წყდება. ტაბა ტაბაჲ ნირვანის ფლეგმაში გადადის. არჩიბალდ მეკეში მთვარეს უყურებს. „ალლან“ ერთი თვითონაც შეუყეფს მთვარეს და მეკეშის მუხლზე თავით დავარდება. შორიდან კიდევ ისმის ყმუილის მსგავსი, ტაბა ტაბაჲ დოგს ხელს უთათუნებს.
- ძაღლიც მგელის ჯიშისაა..
- ან თვითონ მგელი ძაღლის ჯიშის..
- მგელიცა და ძაღლიც მთვარეს უყეფენ..
- საკვირველია ეს ყეფა..
- როცა ვინმე კვდება ძაღლი ყეფას იწყებს უცნაურს..
- გამიგონია.. რისთვის?!
- მძორის სუნს იყნოსავს..
- მომაკვდავში..
- დიახ.. მისთვის ეშინიათ ამ ყეფის..
- მთვარე რა შუაშია?!
- მთვარე ლეშია.. ან უკეთ: ლეშის ნიშანი..
- როგორ?!
- მთვარე კვდარი პლანეტაა რომელსაც მზე აცოცხლებს..
- ამ ლეშს უყეფენ ძაღლები?!
- ამ ლეშს უყმუიან მგლებიც..
- საოცარია..
- მათ აქვთ კოსმიური ყნოსვა..
- ჰაა.. ეხლა მესმის..
- რა?!
- თესალიელ კუდიანების ლოცვა..
- ორიგენის მიერ მოყვანილი?!
- დიახ!
- როგორ არის?!
- „მოვედ ჯოჯოხეთისავ! მოვედ მიწისავ მოვედ! ციურო ჰეკატავ! ღმერთქალო დიდი გზების და გადახვევების! შენ - მომცემო სინათლის! შენ - მვლელო ღამით: შენ - მოძულე სინათლისა! შენ - მეგობარო და თანაზიარო ღამისა! შენ - მოხარულო ძაღლების ყეფისა და დაღვრილ სისხლისა! მოხეტევ საფლავეებზე ლანდებ შორის! შენ - სისხლის მაწყურალო და მომგვრელო საშინელების მოკვდავთათვის! ბომბო! გორგო! მრავალსახიერო მთვარე! იყავ კეთილი თანამყოფი მსხვერპლის შეწირვის ჟამს“...
- საშინელი ლოცვა თუ შელოცვა.. საგულისხმოა მთვარე - სინათლის მომცემიც და სინათლის მოძულეც.. აქაა მისი ნიშანი. ხომ ხედავთ: თესალიელ კუდიანებს სცოდნიათ: რომ მთვარე მოხარულია ძაღლების ყეფის.. დიახ! მთვარე მძორი პლანეტაა.
არჩიბალდ მეკეში ისევ მთვარეს უცქერს.. ფიქრები თითქო მთვარეს ესევიან.. რაც არის - არ არის.. მთვარე: ლანდი ამ „არ არის“.. მოჩვენება.. მეორე პირი.. სიკვდილის სუნთქვა: მისი ფერი და მისი გუნება.. სიკვდილის ნიშანი: მძორი.. ყნოსვა მძორის.. ყეფა.. შემზარავი.. საშინელი.. ეგებ მართალია ჭორფლიანი ნაყვავილევი: სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი.. მთვარე ხომ მელანქოლიურია. მაგრამ რად ეტრფიან მას პოეტები?! მისთვის ხომ არა რომ წინაგრძნობენ სიყვარულის დაფერფვლას?! რად უმღერიან მას პოეტები?!. ალბად მისთვის, რომ წინაგრძნობენ სიკვდილის სურნელს.. უეცრად ჟჲულ ლაფორგის ლანდი აიწურება პოეტებში.. მეკეში ხედავს: იგი ძაღლის დაჟინებით უყეფს მთვარეს... არჩიბალდ მეკეში აღარ გრძნობს გვერდით მჯდომს. ჩურჩული თავისთვის:
- უყეფს.. უყეფს..
- ვინ?!
ჟჲულ ლაფორგ...
- ვინაა?!
- საფრანგეთის პოეტი..
- რა აწვალებდა?!
- ჭლექი და აპოკალიპსი..
- აკი გითხარით?!
- რა?!
- რომ მთვარე მძორის პლანეტარული ნიშანია.. თუმცა სურნელი აქვს. პოეტს კოსმიური ყნოსვა ჰქონია..
* * *
ფორდი გახელებულია.. ყველაფერს აბრუებს ირანის პლატოს მყუდროება.. მირიად ვარსკვლავებში მირიად თვალებში მთვარის ფანტასმებში: ირანი თავის კრიალა ცით თითქოს ზღვაა დიდი - (რომელმაც ჰომერის სიტყვით „არ იცის რთველი“) - ზღვა ეგვიპტის ზურმუხტის სარკეების.. ყველაფერი ორდება... მთვარეც თვითონ: გამცხრომი.. მირიად ლანდებში შორიდან იელვებს ხოლმე ლანდი ქალისა ხვლიკისფერი თვალებით.. ნუ თუ ისაა?! არა.. აქ რა უნდა?! მთვარის მონათოვი თუა... მაგრამ რად არის ასე ტკბილი მოჩვენებაც..
— — —
სად დაიკარგა?! სად გადაიჩეხა?! მოჩვენება თუ იყო?! არა: ის იყო... ფიქრები ტვინს ხვრეტავენ.. სად გაჰქრა?! უეცრად ჩალმა შეიჭრება ქალის ხსოვნაში.. ჰაა: სპარსი იყო უთუოდ.. ეგებ მასთან სადმე შეუხვია.. გული ეძებს საიმედოს: უფსკრულის პირასაც კი: სანამ მთლად არ დაიცლება სისხლით. მიდის ქალი.. ბჭეს მიადგა.. აქედან იხსნება გზა ხამადანისკენ.. მიდის ქალაქ გარედ.. არ იცის: საით ან რისთვის... შოსსე გაფენილია მთვარის ზმანებით.. ხედავს ქალი. მის წინ: ვაჟი.. მაღალი.. რუხი თვალები ოდნავ ლაჟვარდგადაკრული.. ცხვირი სწორი: ცოტათ აქედილი ორბულ.. თმა - შავი: ორად გაყოფილი.. სახე: მშვიდი და ნელი.. სახის მეტყველება მაგარი. მთელი სხეული: თითქო გახელების შეკავება.. ვაჟი სდგას ქალის წინ უსიტყვოდ. რად უნდა სიტყვა?! თვითონ სიტყვაა ხომ თავად სტიქიონს რომ იურვებს...
- ვიცი უსიტყვოდ..
ვაჟი შეკრთება ქალის ხმაზე..
აგონდება ქალს... თუ ეს ეხლა ხდება..
- მეც.. მეც.. მიყ-ვარ-ხარ..
ქალის კივილი ეფინება მთვარით ატაცებულ სივრცეს როგორც მეწამული ალქაჯის გადაფრენა..
ქალის თვალები ფართოვდებიან.. გული გადაეხსნა ორ მოწყურებულ პეშვად. შიგ ღელე უნდა ჩაესხას ცინცხალი: თორემ გული დატყდება მიწაზე ფართქალა ბარტივით..
ქალი ჰკივის.. კივილს ქალი გადაამსხვრევს..
წინ: ძაღლის ყეფა.. მოჰქრის ავტომობილი..
ქალი ქვავდება.. უცდის.. ძაღლის ყეფა მატულობს..
ავტომობილი ახლოვდება..
შოფერი სვლას ანელებს..
სპარსი თუ ჰინდუ თუ ეგვიპტელი ფლეგმას იცილებს..
მეკეში წინ იხედება ნახევრად ამდგარი..
„ალლან“ ყეფს. ავტომობილი ჩერდება..
არჩიბალდ გადმოხტება..
- ოლგაა..
- არჩიი..
„ალლან“ უყეფს ქალს რაყიფის ყეფით.